Η συγγραφέας και παλαιό μέλος του Φεμινιστικού Κινήματος στην χώρα μας, Ρούλα Σκουτάρη, καταγράφει στο προσωπικό της μπλοκ "τις αναμνήσεις της μέσα απ' τις εμπειρίες και τα βιώματά της από το φεμινιστικό κίνημα της χώρας μας, όπως το έζησε από το 1983 μέχρι και τις μέρες μας", όπως σημειώνει η ίδια.
Για όσες ενδιαφέρονται για θέματα φεμινισμού αλλά και λογοτεχνίας, αξίζει να παρακολουθείτε το μπλοκ της Ρούλας Σκουτάρη.
Αυτόνομες γυναικείες ομάδες
Στα τέλη της δεκαετίας του `70 και καθ' όλη την δεκαετία του `80, ζήσαμε στη χώρα μας μια έντονη δραστηριοποίηση των γυναικών στα πλαίσια του αυτόνομου φεμινιστικού κινήματος. Όλη αυτή η κίνηση έμοιαζε πραγματικά με έκρηξη, ήταν μια έκρηξη. Η έκρηξη των ελληνίδων ενάντια στην πατριαρχία και τον σεξισμό, ενάντια στην καταπίεσή και τον υποβιβασμό τους, ενάντια στην ανδρική κυριαρχία.
Κουβαλούσαμε τότε πολύ θυμό μέσα μας και το κίνημα που στήσαμε ήταν κίνημα διαμαρτυρίας και διεκδίκησης ταυτόχρονα. Βρισκόμασταν σε μια ριζοσπαστική περίοδο.
Οι γυναίκες αυτοοργανώνονταν, μιλούσαν, έγραφαν, διαμαρτύρονταν και διεκδικούσαν. Αυτόνομες γυναικείες ομάδες ξεφύτρωναν σε κάθε πόλη και κάθε γειτονιά, σε κάθε πανεπιστημιακή σχολή. Ομάδες αυτοσυνείδησης κι αγώνα ταυτόχρονα, ομάδες καταγγελίας αλλά και διεκδίκησης. Κάποιες απ' αυτές τις ομάδες στεγάζονταν στο Σπίτι Γυναικών Αθήνας και στο Σπίτι Γυναικών Θεσσαλονίκης αντίστοιχα, για τις δύο πόλεις και αργότερα, στο Στέκι Γυναικών Κουκακίου.
Χώρος συγκέντρωσης, επικοινωνίας κι αναψυχής των γυναικών αποτελούσε εκείνη την εποχή το Καφενείο των Γυναικών της Κίνησης Δημοκρατικών Γυναικών.
Θεωρητική και ιδεολογική βάση του κινήματος, τα περιοδικά που κυκλοφόρησαν όλο αυτό το διάστημα μέχρι και την δεκαετία του `90, κάποια απ' αυτά - η Σκούπα, η Σφίγγα, η Γαία, η Λάβρυς, το Δελτίο της Κίνησης Δημοκρατικών Γυναικών, η Υπατία, η Δίνη, η Κατίνα, η Πόλη των Γυναικών κλπ. Τα κείμενα και τα άρθρα διανοούμενων αλλά και άλλων φεμινιστριών, τα φυλλάδια και τα έντυπα των συλλογικοτήτων, τα ημερολόγια των συλλογικοτήτων και το γνωστότερο απ' όλα, της Ελένης Παμπούκη, τα βιβλία που εκδίδονταν ή μεταφράζονταν και τα δύο γυναικεία βιβλιοπωλεία, «το βιβλίο-το παιδί» κι αργότερα, Σελάνα, της Ελένης Παμπούκη και το Βιβλιοπωλείο των Γυναικών.
Ήταν η εποχή της νιότης μας. Κάπου ανάμεσα στην ύστερη εφηβεία και στην μετεφηβική ηλικία. Δυναμικές κι επαναστατημένες, να θίγουμε θέματα που αφορούσαν κυρίως τις οικογενειακές σχέσεις και το οικογενειακό δίκαιο, την σεξουαλικότητα και την αυτοδιάθεση του γυναικείου κορμιού, τον βιασμό και την βία.
Εγώ ήμουν τότε φοιτήτρια στην Πάντειο. Το 1983, στήσαμε εκεί μερικές φοιτήτριες μια ομάδα γυναικών, την Αυτόνομη Ομάδα Γυναικών Παντείου. Η ομάδα αυτή "κράτησε" και μετά την δική μας αποφοίτηση απ' την σχολή, μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του `80, όπου όλες οι αυτόνομες ομάδες άρχισαν σιγά-σιγά να μαραζώνουν και να σβήνουν.
Είχαμε ανάγκη να μιλήσουμε και ν' ακούσουμε τις άλλες γυναίκες. Να μιλήσουμε για την καταπίεσή μας σαν γυναίκες, ν' αμφισβητήσουμε, να διεκδικήσουμε.
Εγώ ήμουν μέλος και του Δημοκρατικού Αγώνα Παντείου. Το 1985, και με αφορμή το φλέγον, τότε, θέμα των αμβλώσεων, οι Γυναίκες του Δημοκρατικού Αγώνα Παντείου γράψαμε ένα μαχητικό κείμενο που εκδόθηκε στην εφημεριδούλα της παράταξης, στην "απόπειρα", με θέμα "Αμβλώσεις: μια ανοικτή πληγή".
Ομάδες Αυτογνωσίας και Αυτοεξέτασης
Εντάσσονται κυρίως στο δεύτερο κύμα του φεμινισμού (από την δεκαετία του `60 για την Ευρώπη και από την δεκαετία του `70 για την Ελλάδα).
Στις ομάδες αυτογνωσίας, οι γυναίκες μιλούσαν για τον εαυτό τους, για τις σχέσεις τους, για τα συναισθήματα και τους προβληματισμούς τους. Οι ομάδες αυτές βοήθησαν τις γυναίκες της εποχής εκείνης να αφυπνιστούν, ν' αποκτήσουν συνείδηση φύλου και ν' αποτινάξουν προκαταλήψεις και ταμπού αιώνων, από τα οποία ήταν δέσμιες. Με άλλα λόγια, ήταν ένας φεμινισμός εσωτερικής απελευθέρωσης.
Οι ομάδες αυτοεξέτασης ήταν κατά βάση κλειστές ομάδες, μέσα από τις οποίες, οι γυναίκες γνώριζαν το σώμα τους και τις λειτουργίες του, μιλούσαν για την σεξουαλικότητά τους, ενημερώνονταν για μεθόδους αντισύλληψης και για θέματα γυναικολογικής υγείας. Συχνά, μια ομάδα αυτογνωσίας λειτουργούσε και ως ομάδα αυτοεξέτασης.
Μητριαρχία και Γυναικεία Πνευματικότητα
Οι ομάδες μελέτης των μητριαρχικών κοινωνιών και της ιστορίας των γυναικών, λειτούργησαν σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στη χώρα μας, από την δεκαετία του `80 κυρίως. Οι ομάδες αυτές επικεντρώθηκαν στις μελέτες τους προβάλλοντας περιοδικά το έργο τους στο φεμινιστικό χώρο αλλά και στην κοινωνία.
Όσο για τις ομάδες γυναικείας πνευματικότητας (συμμετέχω σε μια τέτοια ομάδα), εστιάζουν στη σχέση των γυναικών με το θείο και τις υπερφυσικές δυνάμεις προβάλλοντας την πίστη στη Θεά και στο Ιερό Θηλυκό, στη θηλυκή διάσταση του θείου.
Βιβλιοπωλείο των Γυναικών
Πριν από 25 χρόνια περίπου ξεκίνησε την λειτουργία του στη χώρα μας το Βιβλιοπωλείο των Γυναικών, στο ισόγειο μιας πολυκατοικίας στις οδούς Μασσαλίας και Σκουφά.
Το βιβλιοπωλείο αυτό ήταν ένας καλαίσθητος χώρος, φτιαγμένος με αγάπη και με μεράκι από τις νεαρές φεμινίστριες της τότε εποχής και απέπνεε την ιδιαιτερότητα του φεμινιστικού κινήματος. Στο μωβ και στο ροζ δωμάτιο του μπορούσες να βρεις και ν' αγοράσεις βιβλία και περιοδικά που αφορούσαν τη φεμινιστική θεωρία, το φεμινιστικό κίνημα αλλά και άλλα θέματα που αφορούσαν τις γυναίκες.
Επιπλέον, εκεί λειτουργούσαν αυτόνομες φεμινιστικές ομάδες και ήταν οργανικά συνδεδεμένο με όλες τις ομάδες και κινήσεις του αυτόνομου φεμινιστικού χώρου της εποχής εκείνης.
Στο βιβλιοπωλείο είχαν συζητηθεί και οργανωθεί διάφορες κινητοποιήσεις και δράσεις και πραγματικά υπήρξε χώρος που συγκέντρωνε όλη τη δυναμική του φεμινιστικού κινήματος της εποχής εκείνης.
Επίσης, είχε διοργανώσει πολλές και σημαντικές συζητήσεις και εκδηλώσεις για ποικίλα θέματα που αφορούσαν τον φεμινισμό και τις γυναίκες.
Έκλεισε στις αρχές της δεκαετίας του `90 γιατί το φεμινιστικό κίνημα απομαζικοποιήθηκε και δεν υπήρχε ο κατάλληλος χώρος για να στηριχθεί και να επιβιώσει.
Το πόσο μας λείπει εκείνο το βιβλιοπωλείο και η εποχή του, εποχή νεότητας δικής μας αλλά και του αυτόνομου φεμινιστικού κινήματος της χώρας μας, νομίζω ότι είναι περιττό να σας το γράψω.
Το Βιβλιοπωλείο των Γυναικών συνδέεται με τις καλύτερες μέρες λειτουργίας και δράσης του φεμινιστικού κινήματος και με τις καλύτερες στιγμές προσωπικής συνειδητοποίησης και δυναμικής.
Με το τέλος του Βιβλιοπωλείου των Γυναικών...
Θυμάμαι λοιπόν τώρα...
Ήταν αρχές της δεκαετίας του `90. Μεταβατική εποχή και σε προσωπικό επίπεδο και στα πλαίσια του φεμινιστικού κινήματος.
Οι περισσότερες από μας είχαμε ήδη ολοκληρώσει τη φοιτητική μας ζωή κι ετοιμαζόμασταν ή ήδη είχαμε μπει σε διάφορους εργασιακούς χώρους.
Οι αυτόνομες φεμινιστικές φοιτητικές ομάδες έσβηναν με την αποφοίτησή μας απ' τις διάφορες πανεπιστημιακές σχολές. Ένας κύκλος έκλεινε για το κίνημα κι έκλεινε νικηφόρα. Πολλά από τα αιτήματα, που είχαμε θέσει, είχαν ικανοποιηθεί. Αναφέρω χαρακτηριστικά την αλλαγή του οικογενειακού δικαίου, την αποποινικοποίηση των εκτρώσεων, τη μετατροπή του βιασμού σε κακούργημα που διώκεται αυτεπάγγελτα.
Ήμασταν νικήτριες αλλά και προβληματισμένες. Το κίνημα έσβηνε...
Εγώ ήμουν μέλος της Ομάδας Γυναικών Παντείου μέχρι το 1986 που αποφοίτησα από την Πάντειο αλλά γνώριζα και συνεργαζόμουν πολύ καλά με τις γυναίκες του Βιβλιοπωλείου των Γυναικών, και κυρίως του Γυναικείου Αρχείου "Δελφύς". Ήταν πάντα ζωντανές και δραστήριες και προσπαθούσαν το καλύτερο για το κίνημα. Μέχρι και το τέλος της ζωής του, το Βιβλιοπωλείο των Γυναικών συγκέντρωνε και συσπείρωνε γυναικείες ομάδες αλλά και αυτόνομες φεμινίστριες που για διάφορους λόγους είχαμε μείνει χωρίς ομάδες.
Συμμετείχαμε όλες στις κινητοποιήσεις κι εκδηλώσεις του.
Εκείνη την εποχή λοιπόν ήμασταν φανατικές σε δύο πράγματα. Στο ότι ήμασταν γυναίκες και στο ότι ήμασταν φεμινίστριες.
Το κλείσιμο του Βιβλιοπωλείου των Γυναικών γιορτάστηκε μ' ένα πάρτι. Έκτοτε, το φεμινιστικό κίνημα συρρικνώθηκε δραματικά αλλά υπάρχει μέχρι και σήμερα. Ενηλικιώθηκε και μεγαλώνει μαζί μας. Νέες γυναίκες δεν υπάρχουν πια στο κίνημα. Οι νεώτερες είναι μερικές 35αρες - 40αρες. Η πιο "νεαρή" ομάδα είναι η Γυναικεία Ομάδα Αυτοάμυνας.
Κάποιες φεμινίστριες παντρεύτηκαν κι έκαναν παιδιά και κάποιες άλλες εκδηλώσαμε ανοικτά τον λεσβιασμό μας. Η καθεμία πήρε το δρόμο της.
Οι αναμνήσεις με πήραν το κατόπι...
Το Βιβλιοπωλείο των Γυναικών σημάδεψε μια ολόκληρη εποχή, μια ολόκληρη γενιά φεμινιστριών. Πάντα θα το θυμόμαστε με περίσσια νοσταλγία.
Παλιότερες όμορφες στιγμές στο φεμινιστικό κίνημα. Εξόρμηση της Ομάδας Γυναικών σε δύο τροχούς σε Ραμνούντα και Σέσι. Ανάμεσά μας, δυο γυναίκες που δεν βρίσκονται πια στη ζωή, η Τασώ Γαϊτάνη και η Ελένη Παμπούκη.
Ομάδα Γυναικών σε δύο τροχούς
Τη θυμάστε αυτή την ομάδα, την "Ομάδα Γυναικών σε δύο τροχούς;"
Κάποιες φορές την θυμάμαι κι αναπολώ και νοσταλγώ...
Ήταν εκείνη η όμορφη εποχή της δεκαετίας του `90!
Ας τα πάρω όμως απ' την αρχή για να τα θυμηθούμε όλες και όσες δεν τα ξέρουν, να τα μάθουν.
Η "Ομάδα Γυναικών σε δύο τροχούς" αποτελείτο από δυο γυναίκες βασικά, που και οι δύο ήταν βέβαια μηχανόβιες. Ήταν δυο αλλά η οργανωτική τους δυναμική έκανε για δέκα!
Οργάνωναν εκδρομές μονοήμερες ή επισκέψεις σε χώρους γυναικείας δύναμης και ιστορίας. Πηγαίναμε σε αρχαιολογικούς χώρους και σε μουσεία και μια πολύ αξιόλογη γυναίκα, η Γιάννα Δουράμπεη, μας έκανε την ξενάγηση. Κι ήταν μια ξενάγηση θηλυκού γένους πάντα. Μαθαίναμε για την ιστορία και την προϊστορία των γυναικών ή και για την μυθολογία ακόμα.
Σκοπός της ομάδας ήταν η διάδοση αυτής της ιστορίας, της γυναικείας ιστορίας. Να μάθουμε πρώτα και κύρια εμείς οι ίδιες για την ιστορία του φύλου μας, για κοινωνίες που όριζαν μια ανώτερη θέση στη γυναίκα, μια καλύτερη ζωή. Αλλά να μάθουμε και για τα αίτια της κακοδαιμονίας του φύλου μας, για τις απαρχές της πατριαρχίας, για την "πτώση του θηλυκού ανθρώπου" και να διδαχθούμε βέβαια μέσα απ' όλα αυτά.
Θυμάμαι ότι οι εκδρομές ή οι επισκέψεις αυτές γίνονταν πάντα Σάββατο ή Κυριακή κι ήμασταν πολλές γυναίκες που παίρναμε μέρος. ’λλοτε πηγαίναμε με κάποιο πούλμαν κι άλλοτε με τα ιδιωτικά αυτοκίνητα ή και τα μηχανάκια κάποιων γυναικών. Όπως και να πηγαίναμε, η επικοινωνία, η συζήτηση, η μουσικούλα κι η πλακίτσα ήταν δεδομένα.
Ξεκινούσαμε πρωί, πηγαίναμε στον χώρο, γινόταν η ξενάγηση και μετά ακολουθούσε το μπάνιο στη θάλασσα ή το φαγητό σε κάποιο εστιατόριο, ανάλογα με την εποχή και με την διάθεση της καθεμιάς μας.
Από τις επισκέψεις που εγώ θυμάμαι και είχα πάρει μέρος - στο Ηραίο Λουτρακίου (πανέμορφο μέρος) και μετά στη Λίμνη Λουτρακίου, στον Ραμνούντα και μετά στο Σέσι, στην Ελευσίνα, στην Ακρόπολη, στο μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
Θυμάμαι επίσης ότι είχαν πραγματοποιηθεί επισκέψεις και στους Δελφούς, στη Βραυρώνα και σε κάποια μουσεία ακόμα μέσα στην Αθήνα.
Γυρνούσαμε το απόγευμα σπίτια μας με γεμάτες μπαταρίες και κατευχαριστημένες.
Ήταν μια εποχή ξενοιασιάς για το φεμινιστικό κίνημα. Οι θεσμικές μας κατακτήσεις ήταν ήδη κατοχυρωμένες από την δεκαετία του `80 κι έτσι, εμείς απολαμβάναμε και χαιρόμασταν.
Απ' τις μοναδικά υπέροχες στιγμές μου στο φεμινιστικό κίνημα!
Έκτρωση και ελληνικό φεμινιστικό κίνημα
Στην Ελλάδα είχε αρχίσει να δημιουργείται ένα μαζικό κίνημα για την αποποινικοποίηση των αμβλώσεων ήδη από την δεκαετία του `70, με την δημιουργία και την δράση της Κίνησης για την απελευθέρωση της γυναίκας και των αυτόνομων γυναικείων ομάδων.
Η δράση αυτή εντάθηκε μέσα στην δεκαετία του `80, όταν η Αυτόνομη Κίνηση Γυναικών έθεσε σε προτεραιότητα την διάδοση της αντισύλληψης και την αποποινικοποίηση των αμβλώσεων. Το 1983 είχε γεμίσει όλη η Αθήνα από τις σχετικές αφίσες της και οι γυναίκες - μέλη της πραγματοποιούσαν ή συμμετείχαν σε κινητοποιήσεις και σε εκδηλώσεις, όπου ενημέρωναν τις γυναίκες για την αντισύλληψη και διεκδικούσαν την αποποινικοποίηση των αμβλώσεων.
Τα πράγματα έφτασαν σε εκρηκτική κατάσταση κατά το 1984 (αν δεν κάνω λάθος την χρονολογία), όταν ο εισαγγελέας απεύθυνε κατηγορίες σε βάρος επώνυμων γυναικών που είχαν κάνει άμβλωση. Τότε είναι που ξεχύθηκαν στους δρόμους πλήθη γυναικών φωνάζοντας το γνωστό και συγκλονιστικό: "Είμαστε παράνομες, κάνουμε αμβλώσεις".
Το 1986, οι αμβλώσεις αποποινικοποιήθηκαν. Τη μέρα που ψηφιζόταν το νομοσχέδιο, παρεκκλησιαστικές οργανώσεις είχαν οργανώσει συγκέντρωση και πορεία στη Βουλή ενώ γυναίκες αυτόνομων ομάδων και της Κίνησης Δημοκρατικών Γυναικών είχαμε πραγματοποιήσει αντισυγκεντρώσεις στην πλατεία Κλαυθμώνος και στην οδό Κοραή. Έγιναν κάποιες συλλήψεις γυναικών στην οδό Κοράη αλλά σύντομα οι γυναίκες αυτές αφέθηκαν ελεύθερες. Γενικώς, θυμάμαι ότι είχε γίνει "το σώσε" εκείνη τη μέρα. Απ' τις πιο δυνατές μου στιγμές στο φεμινιστικό κίνημα. Σχετικές φωτογραφίες και ρεπορτάζ μπορείτε να δείτε στο ιστορικό λεύκωμα της Καθημερινής για το 1986.
Τέλη δεκαετίας `90 / αρχές νέου αιώνα - Μια ανάκαμψη του κινήματος
Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του `90 που ζήσαμε και πάλι μια σχετική ανάκαμψη του κινήματος. Ήταν η φρίκη που ερχόταν στην επιφάνεια από την διακίνηση και την σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών από τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. Ήταν τα νομοθετικά κενά που είχαμε μπροστά μας για το πρόβλημα της βίας κατά των γυναικών, ένα πρόβλημα που ερχόταν πλέον στην επιφάνεια σε όλες του τις μορφές, ήταν η ανάπτυξη της αλληλεγγύης μας προς τις γυναίκες όλου του κόσμου και η ευαισθητοποίησή μας για τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών.
Ήταν η εποχή των δικτύων για το φεμινιστικό κίνημα. Η Επιτροπή και αργότερα, το Δίκτυο για την καταπολέμηση της ανδρικής βίας κατά των γυναικών, το Φεμινιστικό Κέντρο Αθήνας και οι ομάδες του, η Παγκόσμια Πορεία Γυναικών, το ελληνικό τμήμα του Ευρωπαϊκού Λόμπι Γυναικών, το ελληνικό τμήμα του Δικτύου Γυναικών Ευρώπης και το Δίκτυο Γυναικών Θεσσαλονίκης, για την συμπρωτεύουσα. Επίσης, να σημειώσουμε και την ύπαρξη κάποιων γυναικείων ομάδων στον αντιεξουσιαστικό χώρο.
Παράλληλα, συνέχιζαν και συνεχίζουν πάντα την λειτουργία τους και οι παραδοσιακές γυναικείες οργανώσεις και συλλογικότητες (Σύνδεσμος για τα δικαιώματα της γυναίκας, Ένωση Γυναικών Ελλάδας, Αδέσμευτη Κίνηση Γυναικών, Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας κλπ), συρρικνωμένες όμως κι αυτές.
Τα δίκτυα, που προανέφερα, συγκέντρωσαν στους κόλπους τους άτομα και συλλογικότητες, έθεσαν στόχους που αφορούσαν κυρίως την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, της φτώχιας των γυναικών, την καταγγελία του σεξισμού και των διακρίσεων και πραγματοποίησαν κινητοποιήσεις και διάφορες εκδηλώσεις.
Επίσης, αξίζει να τονίσουμε ότι αυτή την εποχή για πρώτη φορά θίχθηκε το θέμα του άβατου του Αγίου Όρους, με μια κοινή ανακοίνωση το 1997, υπογεγραμμένη από διάφορες φεμινίστριες. Η κύρια ρήση πάνω στην οποία στηρίχθηκε η ανακοίνωση ήταν η ακόλουθη: «Τα άβατα είναι για να παραβιάζονται» και υπογράψαμε ως «Φεμινίστριες κατά των αβάτων».
Εγώ δραστηριοποιήθηκα αρχικά στο ελληνικό τμήμα του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Αριστερών Φεμινιστριών και στην Γυναικεία Ομάδα Αυτοάμυνας αλλά κυρίως στην Επιτροπή και μετέπειτα στο Δίκτυο για την καταπολέμηση της ανδρικής βίας κατά των γυναικών, από το 1996 μέχρι και το 2006. Είναι η εποχή της ωριμότητάς μου στο φεμινιστικό κίνημα, η εποχή που προσέφερα το μεγαλύτερο έργο, με την προσωπική μου δουλειά στις συλλογικότητες στις οποίες ανήκα, με την δημιουργία του Φεμινιστικού Δικτύου, με την διενέργεια εκστρατειών, με το ιδεολογικό και θεωρητικό μου έργο, μέσα από κείμενα και γραπτά. Επίσης, εμπνεύστηκα και πρότεινα και την λειτουργία της φεμινιστικής λίστας feministacttalk, η οποία αποτελεί πηγή ενημέρωσης, ανταλλαγής απόψεων και συντονισμού κινητοποιήσεων κι εκδηλώσεων για το φεμινιστικό κίνημα της εποχής μας.
Η εποχή αυτή έκλεισε επίσης νικηφόρα για το κίνημά μας με επιτυχίες κυρίως στους στόχους μας για την αντιμετώπιση της σεξιστικής βίας. Θεσμικές κατακτήσεις, όπως ο νόμος για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, ο νόμος για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και ο νόμος για την ίση μεταχείριση των δύο φύλων στην απασχόληση και την επαγγελματική ανέλιξη, κάλυψαν τα σχετικά νομοθετικά κενά και έθεσαν νέες βάσεις στον αγώνα για την αντιμετώπιση των σχετικών κοινωνικών προβλημάτων.
Το φεμινιστικό κίνημα στον 21ο αιώνα
Στην αυγή του 21ου αιώνα και μετά τις προαναφερόμενες κατακτήσεις, το φεμινιστικό κίνημα βρέθηκε και πάλι σε φάση υποχώρησης και ύφεσης.
Όμως, παρά ταύτα, από τις αρχές του νέου αιώνα περίπου βλέπουμε έναν φεμινισμό άλλου τύπου να αναπτύσσεται στις πανεπιστημιακές σχολές της χώρας μας, τον λεγόμενο ακαδημαϊκό φεμινισμό, συνεχίζοντας μια παράδοση που ξεκίνησε η καθηγήτρια Βούλα Λαμπροπούλου - πρώτη Ελληνίδα με δίπλωμα γυναικείων σπουδών - με την διδασκαλία των γυναικείων σπουδών στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, η Ομάδα Γυναικείων Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και τα διάφορα κέντρα γυναικείων σπουδών και μελετών, από την δεκαετία του `80.
Βιβλία συνεχίζουν πάντα να μεταφράζονται και να εκδίδονται, όπως και τα γυναικεία περιοδικά «Ο αγώνας της γυναίκας» και «Τελέσιλλα».
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της εποχής είναι οι γυναικείοι σύλλογοι των μεταναστριών, καθότι έχουμε γίνει πλέον μια πολυπολιτισμική κοινωνία και η οργάνωση γυναικών στα πλαίσια του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης, καθότι το φαινόμενο αυτό έχει αρνητικές επιπτώσεις και για τις γυναίκες.
Ακόμα, σε μια εποχή που απειλούνται τα κεκτημένα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, φυσικό κι επόμενο είναι οι γυναίκες να βρίσκονται στις πρώτες γραμμές των αγώνων, καθότι θίγονται ιδιαίτερα εκείνες.
Εγώ, απ' την πλευρά μου, συνεχίζω πάντα να γράφω και να λειτουργώ το Φεμινιστικό Δίκτυο, αλλά σε διαφορετική βάση πλέον από την αρχική του λειτουργία. Κάποιες απ' τις σημαντικότερες λειτουργίες του έχουν περάσει τώρα πια στη φεμινιστική λίστα feministacttalk, στην οποία επίσης γράφω και θέτω διάφορα ζητήματα. Τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιήθηκα στο λεσβιακό και ΛΟΑΤ κίνημα και βαθιά μέσα μου εύχομαι να μην ξαναδούμε στη χώρα μας μια φρίκη παρόμοια μ' αυτή της διακίνησης και σεξουαλικής εκμετάλλευσης των γυναικών της Ανατολικής Ευρώπης, όπως στα τέλη της δεκαετίας του `90.
Τα τελευταία χρόνια, το φεμινιστικό κίνημα δραστηριοποιείται στα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών και στην εξάλειψη της σεξιστικής βίας, καθώς δεν λείπουν οι καταγγελίες για κακοποιήσεις γυναικών, σε θέματα που άπτονται της σχέσης των γυναικών με τις θρησκείες και λειτουργεί ως θεματοφύλακας των κατακτήσεων, προβάλλοντας σθεναρή αντίσταση στις όποιες ενέργειες καταπάτησης κεκτημένων δικαιωμάτων.
Πιστεύω ότι αυτή τη στιγμή το ζητούμενο είναι να περάσουν οι θεσμικές κατακτήσεις μας στην καθημερινή ζωή μας, να γίνει η ισότητα μια καθημερινή προσωπική πραγματικότητα για κάθε γυναίκα. Η κάθε γυναίκα να μπορέσει να νιώσει την δύναμη της ανθρώπινης και γυναικείας της υπόστασης και να τα εκμεταλλευτεί όλα αυτά για την δική της ανάπτυξη και για το καλό του κοινωνικού συνόλου. Το ζητούμενο πάντα είναι η γυναικεία απελευθέρωση με ό,τι αυτή προϋποθέτει, εμπερικλείει και συνεπάγεται. Το ζητούμενο είναι Η Aνθρωπος, όπως θα έλεγε κι η Ζωή Καρέλλη.
Αυτά έγραφα στις αρχές του 21ου αιώνα, στις αρχές της νέας χιλιετηρίδας. Που να ήξερα τότε τι θα επακολουθούσε, τι μας περίμενε...
Η μαύρη χρονιά του 2008
Το 2008 ήταν μια μαύρη, μια πικρή χρονιά για το φεμινιστικό και γυναικείο κίνημα αλλά ταυτόχρονα και μια χρονιά συσπείρωσης κι αγώνα.
Τη χρονιά αυτή, ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας κατέθεσε νομοσχέδιο για θέματα οικογένειας, με το οποίο ερχόταν να τροποποιήσει το προοδευτικό Οικογενειακό Δίκαιο, που ίσχυε στη χώρα μας από το 1983.
Μεταξύ άλλων, το νομοσχέδιο αυτό, που τελικά ψηφίστηκε και έγινε νόμος, προβλέπει το κοινό επώνυμο των δύο συζύγων, δηλαδή ανατρέπει παλαιότερη κατάκτηση του φεμινιστικού κινήματος και το Σύμφωνο Ελεύθερης Συμβίωσης, μόνο για άτομα διαφορετικού φύλου. Με άλλα λόγια, είναι το μόνο τέτοιου είδους σύμφωνο σ' ολόκληρο τον κόσμο, που αποκλείει τα ομόφυλα ζευγάρια.
Όμως, δεν έφτανε αυτό. Στα τέλη της χρονιάς αυτής ζήσαμε κάτι πολύ χειρότερο, κάτι πραγματικά φρικτό.
Η Κωνσταντίνα Κούνεβα, μετανάστρια εργαζόμενη και συνδικαλίστρια, πέφτει θύμα άγριας επίθεσης μετά από συνεχείς απειλές που δεχόταν για την συνδικαλιστική της δράση.
Δυο μήνες μετά, η γυναίκα αυτή βρίσκεται ακόμα σε κίνδυνο κι ακόμα δεν έχουν βρεθεί οι δράστες της επίθεσης σε βάρος της.
Η επίθεση αυτή έφερε στο προσκήνιο τα εργασιακά και συνδικαλιστικά δικαιώματα των γυναικών κι έφερε κοντά, σε κοινούς αγώνες, γυναίκες από το αυτόνομο φεμινιστικό κίνημα και την Αριστερά.
Όσο για το 2009, προβλέπεται μια πολύ δύσκολη χρονιά, μια χρονιά οικονομικής κρίσης και, όπως συνήθως, οι πιο ευάλωτοι, μεταξύ των οποίων και οι γυναίκες, πληρώνουν κυρίως τις κρίσεις αυτές.
Ας ελπίζουμε ότι οι Κασσάνδρες θα διαψευστούν και ότι η κατάσταση της οικονομίας δεν θα επιδεινωθεί κι άλλο.
Ας κλείσουμε με την ευχή αυτή...
Η εμφάνιση των FEMEN - μια νέα αρχή, μια νέα ελπίδα
Κι εκεί που είχα αρχίσει ν' απελπίζομαι, να και η FEMEN. Νέες, δυναμικές και δραστήριες, ακραίες και ριζοσπάστριες. Ξεκίνησαν από την Ουκρανία κι επεκτείνονται. Στην Ελλάδα, έγινε μια εμφάνισή τους το καλοκαίρι του 2013. Το ελάχιστο, σε σχέση με αυτά που έχουν κάνει σε άλλες χώρες. Όμως, ποτέ δεν είναι αργά. Η ελπίδα φάνηκε, η φωτιά έχει ανάψει κι ας τρέχουν κάποιοι για να σβήνουν τις πυρκαγιές τους... FEMEN και πάσης Ευρώπης και σ' όλο τον κόσμο άμεσα!
Ευχαριστώ για την προσοχή σας,
