Δ. Κογκίδου: Zητούμενο είναι ακόμα η ισότητα των φύλων

H Δήμητρα Κογκίδου, καθηγήτρια στην Παιδαγωγική Σχολή και πρόεδρος της Επιτροπής Φύλου και Ισότητας στο Α.Π.Θ. έδωσε συνέντευξη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και την δημοσιογράφο Νατάσα Καραθάνου για την Ημέρα της Γυναίκας και την αξία που έχει μια τέτοια μέρα.

Την αναδημοσιεύουμε παρακάτω:

-Έχουν λόγους να...πανηγυρίζουν οι γυναίκες κάθε χρόνο με την καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας για τα δικαιώματά τους ή είναι μια θλιβερή υπενθύμιση για την καταπάτηση αυτονόητων ζητημάτων;

Την Παγκόσμια μέρα της Γυναίκας το βλέμμα μας είναι στραμμένο στην επίτευξη της ουσιαστικής ισότητας των φύλων και στην προβολή των δικαιωμάτων των γυναικών -αν και η μέρα εμπορευματοποιήθηκε αρκετά και θεωρήθηκε ως ευκαιρία για να εκφράσουν οι άνδρες τη συμπάθειά τους προς στις γυναίκες, όπως και κατά την Ημέρα της Μητέρας-με τριαντάφυλλα ή μη.

Xωρίς να θέλω να μειώσω τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί στον τομέα της ισότητας των φύλων, η ισότητα έχει κατακτηθεί περισσότερο τυπικά παρά ουσιαστικά και παρόλο που η γυναίκα συμμετέχει αρκετά στην κοινωνική ζωή, στην εκπαίδευση και στην πολιτική, απουσιάζει ωστόσο σε μεγάλο βαθμό από τις θέσεις ηγεσίας. Η εξέλιξη είναι πολύ αργή στο πεδίο αυτό, παρά το γεγονός ότι τελευταία χρόνια βρισκόμαστε διεθνώς μπροστά σε μια βαθμιαία αποδόμηση της ανδροκρατικής αντίληψης για τη διοίκηση και την ηγεσία, τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη. Η κοινωνία μας είναι ακόμα επιφυλακτική απέναντι στις γυναίκες. Δεν τις εμπιστεύεται εύκολα εξουσία και κρίσιμους ρόλους. Δεν διευκολύνει την άνοδό της στις υψηλές βαθμίδες της επαγγελματικής ιεραρχίας σε πολλούς χώρους, όπως στην πολιτική, στην εκπαίδευση, στην έρευνα. Αν για έναν άντρα καριέρα σημαίνει σκληρή δουλειά, για μια γυναίκα σημαίνει σκληρή δουλειά και ακόμα σκληρότερο αγώνα για την αποδοχή της.

Είναι πράγματι εντυπωσιακό το γεγονός ότι παρά τις σημαντικές μεταβολές της θέσης των γυναικών στην απασχόληση, διαπιστώνεται ότι είναι πολύ μικρή η συμμετοχή τους στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Όσον αφορά στο φαινόμενο της έμφυλης βίας, η Πανευρωπαϊκή έρευνα «Βία κατά των γυναικών» (2014) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (FRA) καταδεικνύει ότι η βία κατά των γυναικών συνιστά μια εκτεταμένη και ευρεία παραβίαση θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων με επιπτώσεις στις ζωές πολλών γυναικών.

Όλα τα παραπάνω στοιχεία καταδεικνύουν ότι η πορεία προς την επίτευξη της ισότητας των φύλων είναι μακρά και αργή και απαιτείται σχεδιασμός και υλοποίηση έμφυλων πολιτικών σε όλους τους τομείς για την προσέγγιση του στόχου. Οι πολιτικές που προωθούν την ισότητα των φύλων δεν είναι πολυτέλεια στην περίοδο της κρίσης. Είναι προϋπόθεση για μια δημοκρατική και ανθρώπινη κοινωνία. Σε μια τέτοια κοινωνία, μια θεματική ημέρα, όπως η Παγκόσμια μέρα της Γυναίκας, δεν θα είχε καμία αξία. Σήμερα, όμως, μας θυμίζει όσα μένουν ακόμη να κατακτηθούν γιατί ζητούμενο είναι ακόμα η ισότητα των φύλων.

-"Εγκλημα πάθους", "Μαύρη χήρα", "Ανδρικός εγωισμός"...πόσο απέχουμε από τις εκφράσεις αυτές που αποτυπώνουν την ελληνική ιδιοσυγκρασία σε εγκλήματα, στον χαρακτηρισμό αυτών των εγκλημάτων ως αποτέλεσμα της έμφυλης βίας;

Συχνά περιστατικά σεξουαλικής βίας αντιμετωπίζονται από τα ΜΜΕ και την κοινή γνώμη ως μεμονωμένα περιστατικά που διέπραξαν "άρρωστοι", "προβληματικοί", "άνδρες-τέρατα", "δράκοι" κ.ά., ή ακόμα χειρότερα παρέχονται ελαφρυντικά και δικαιολογίες γι' αυτούς που τα διαπράττουν. Επίσης, ένα μεγάλο ποσοστό των γυναικοκτονιών είναι συζυγοκτονίες, συχνά με την επίκληση του "εν βρασμώ ψυχής" ή "εξ αμελείας", ή το επιχείρημα ότι "την σκότωσα γιατί την αγαπούσα", ή "με εμένα ή με κανένα" κ.ά. Σε αυτές τις περιπτώσεις παρατηρούμε ότι δύσκολα γίνονται αποδεκτές ή ανεκτές από ορισμένους άνδρες-ιδιαίτερα όταν εμπίπτουν στην ηγεμονική μορφή ανδρισμού- συμπεριφορές που δείχνουν ότι η γυναίκα θέλει να κάνει άλλες επιλογές για την προσωπική/οικογενειακή της ζωή, ή κάνει κάποια άλλη κίνηση αυτονομίας.

Αποτελεί κοινή παραδοχή διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών, φορέων πολιτικών ισότητας και φορέων της κοινωνίας των πολιτών ότι τα ΜΜΕ σε μεγάλο βαθμό συντηρούν και αναπαράγουν τα έμφυλα στερεότυπα, ενώ ο ρόλος τους θα μπορούσε να είναι καθοριστικός στην προώθηση της ισότητας των φύλων και εξαιτίας της δύναμης που έχουν στην υπέρβαση του σεξιστικού παραδείγματος οργάνωσης της κοινωνίας. Από την άλλη, υπάρχουν και πολλά παραδείγματα καλών πρακτικών που φέρνουν το ευρύ κοινό σε επαφή με σύγχρονες αντιλήψεις και συμβάλλουν στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σε ζητήματα έμφυλης βίας.

Σχετικά, λοιπόν, με τον τρόπο κάλυψης των περιστατικών έμφυλης βίας, οι συζυγοκτονίες για παράδειγμα, πολύ συχνά σε ορισμένα ΜΜΕ αναφέρονται ως "οικογενειακές τραγωδίες", "εγκλήματα πάθους", θύματα έμφυλης βίας συχνά ενοχοποιούνται για τη βία που υπέστησαν, λόγω ενδυμασίας ή άλλων χαρακτηριστικών της προσωπικής ή επαγγελματικής τους ζωής. Επίσης, συχνά έχουμε απόδοση της ευθύνης για την αποτροπή του βιασμού στα εν δυνάμει "θύματα" καθώς η γυναίκα/το κορίτσι είναι που πρέπει να προσέχει, να δρα προληπτικά για να αποφύγει το βιασμό, όχι ο άνδρας/αγόρι να μη βιάζει.

-Εμποδίζουν ακόμα τα έμφυλα στερεότυπα τα παιδιά να επιλέξουν τις επαγγελματικές, κοινωνικές και ερωτικές "διαδρομές" της ζωής τους;

Τα έμφυλα στερεότυπα εγκλωβίζουν τα παιδιά σε κουτάκια και περιορίζουν την ελεύθερη και ολόπλευρη ανάπτυξή της έμφυλης ταυτότητάς τους. Για παράδειγμα, τα έμφυλα στερεότυπα εξακολουθούν να επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις εκπαιδευτικές προοπτικές και τις επιλογές καριέρας.

"Ελπίζω ότι δεν θα σκεφτείς κάτι λιγότερο για μένα επειδή είμαι κορίτσι!"

Η φράση αυτή περιλαμβάνεται σε ένα γράμμα που στάλθηκε το 1946 στον Albert Einstein από ένα κορίτσι που ζούσε στη Νότια Αφρική και ήρθε στο φως της δημοσιότητας το 2002. Η Tyfanny, που ήθελε να γίνει φυσικός, γράφει με αγωνία ότι στην προηγούμενη επιστολή που του είχε στείλει είχε παραλείψει να αναφέρει μια σημαντική λεπτομέρεια που ενδεχόμενα να είναι επιβλαβής για την ίδια, ό,τι "είναι κορίτσι". Στη σύντομη φράση "Ελπίζω ότι δεν θα σκεφτείς κάτι λιγότερο για μένα επειδή είμαι κορίτσι!", συμπυκνώνεται η κυρίαρχη αντίληψη για τις γυναίκες που φιλοδοξούν να κάνουν καριέρα στα επιστημονικά πεδία STEM. Ο νομπελίστας φυσικός απάντησε: "Δεν με πειράζει που είστε κορίτσι, αλλά το κύριο ζήτημα είναι να μην πειράζει εσάς. Δεν υπάρχει κανένας λόγος γι'αυτό". Πρόκειται για μια απάντηση που θα πρέπει να συμπεριληφθεί στα σχολικά εγχειρίδια.

Μήπως, όμως, τα στερεότυπα ό,τι τα αγόρια είναι καλύτερα από τα κορίτσια στα επιστημονικά πεδία STEM (μαθηματικά, φυσικές επιστήμες, μηχανική και τεχνολογία) εξακολουθούν να επηρεάζουν τα κορίτσια σήμερα; Δεν υπάρχει λόγος για τον οποίο τα κορίτσια θα πρέπει να αμφιβάλλουν για τις ικανότητές τους στις STEM επιστήμες, αλλά για πολλά χρόνια τα κορίτσια έπαιρναν ή παίρνουν -σε μικρότερο βαθμό σήμερα- το μήνυμα ότι σε αυτά τα επιστημονικά πεδία τα αγόρια υπερτερούν.

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ μήπως η φροντίδα να είναι η κόρη σας μια μικρή "πριγκίπισσα" και να παίζει κυρίως με τα παιχνίδια "για κορίτσια", ή ο περιορισμός του αγοριού σας σε παιχνίδια με αυτοκίνητα και υπερ-ήρωες, ή παιχνίδια κατασκευών επηρεάζουν τις επιλογές σταδιοδρομίας αργότερα στη ζωή τους και συμβάλλουν στο χάσμα των φύλων στο χώρο εργασίας;

-Στη σύγχρονη κοινωνία της εικόνας, τα κορίτσια βρίσκονται ολοένα και περισσότερο εγκλωβισμένα στη δικτατορία της θηλυκότητας και του καθρέφτη. Τι θα λέγατε στους γονείς που μεγαλώνουν κορίτσια ως προς αυτό και αντίστοιχα στους γονείς που λένε στα αγόρια τους ότι "δεν πρέπει να κλαίνε" γιατί είναι άνδρες; (παραθέτω ενδεικτικά έμφυλα παραδείγματα)

Αρχίζοντας από τα παιχνίδια "για κορίτσια" παρατηρούμε ότι πολλά έχουν σχέση με την ελκυστική εμφάνιση, προωθούν ένα συγκεκριμένο πρότυπο ομορφιάς, ενώ, παράλληλα, διδάσκουν στα κορίτσια πόσο σημαντική είναι η εμφάνιση για την κοινωνική αποδοχή. Έχουμε συνειδητοποιήσει, για παράδειγμα, τι μοντέλα ρόλων προσφέρουν ορισμένες κούκλες μόδας για τη συγκρότηση των έμφυλων ταυτοτήτων των κοριτσιών; Επιπλέον, η κουλτούρα της ροζ πριγκίπισσας -τμήμα μιας τεράστιας βιομηχανίας και ενός ισχυρού μάρκετινγκ- επικεντρώνεται πολύ έντονα στην εξωτερική εμφάνιση και διδάσκει στα κορίτσια ότι αυτή είναι πολύ σημαντική.

Θα έλεγα στους γονείς ότι σε ένα όλο και πιο σύνθετο και ανταγωνιστικό κόσμο, χρειάζεται, μεταξύ πολλών άλλων, και τα αγόρια να έχουν συναισθηματική νοημοσύνη και δεξιότητες φροντίδας και τα κορίτσια γραμματισμό στον τομέα των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ). Για την επίτευξη όμως αυτού του στόχου θα πρέπει βοηθήσουμε όλα τα παιδιά να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους, έτσι ώστε να μειωθεί ένα ανησυχητικό χάσμα μεταξύ αγοριών και κοριτσιών σε διάφορους τομείς που έχει επιπτώσεις αργότερα στην ενήλικη ζωή.

Σε σχέση με τη συναισθηματική νοημοσύνη, πώς θα αποκτήσουν τα αγοράκια από πολύ μικρή ηλικία δεξιότητες φροντίδας και ενσυναίσθηση αν αποκλείονται από παιχνίδια που κατηγοριοποιούνται ως "κοριτσίστικα"; Για παράδειγμα, το παιχνίδι με "κούκλες -μωρά" ή "κούκλες ανατροφής" δίνει τη δυνατότητα για ανάπτυξη των κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων των αγοριών, καθώς και την απόκτηση των απαραίτητων δεξιοτήτων φροντίδας -στοιχεία σημαντικά και για το μελλοντικό καταμερισμό των οικιακών ευθυνών και της ανατροφής των παιδιών και την απόκτηση πρώιμων ενδιαφερόντων και δεξιοτήτων που μπορεί να τα οδηγήσουν σε καριέρες σε αντίστοιχα επαγγέλματα. Δυστυχώς, τα έμφυλα στερεότυπα στερούν συχνά αυτή τη δυνατότητα στα αγόρια και πολλοί γονείς και εκπαιδευτικοί ανησυχούν αν τα αγόρια θέλουν να παίζουν και με παιχνίδια "για κορίτσια" και αναρωτιούνται αν αυτό σημαίνει ότι είναι σε σύγχυση σχετικά με την ταυτότητα φύλου τους, ή αν αυτό αποτελεί ένδειξη ότι θα γίνουν ομοφυλόφιλοι όταν μεγαλώσουν.

 

Αποδοχή
Χρησιμοποιώντας τη σελίδα αυτή, συναινείτε στη χρήση cookies. Περισσότερα...