Με αφορμή την ταινία της Βουβούλας Σκούρα "Κοντραμπάντο, Μία ταινία για τη Μέλπω Αξιώτη", που προβλήθηκε στα πλαίσια του 8ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας το Νοέμβριο του 2014, ας κάνουμε μια σύντομη αναδρομή στη σπουδαία αυτή Ελληνίδα λογοτέχνιδα, το έργο της οποίας συγκαταλέγεται μεταξύ των αριστουργημάτων της σύγχρονης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.
Η Μέλπω Αξιώτη (1905-1973) γεννήθηκε στην Αθήνα, από τον μυκονιάτη μουσικοσυνθέτη και τεχνοκριτικό Γεώργιο Αξιώτη και την αριστοκράτισσα Καλλιόπη Βάβαρη. Οι γονείς της χώρισαν το 1908 και η Μέλπω μεγάλωσε στη Μύκονο χωρίς μητέρα, στο αυστηρό περιβάλλον της οικογένειας του πατέρα.
Η πρώτη της εμφάνιση στα γράμματα έγινε με τη δημοσίευση του διηγήματός της «Απ’ τα χτες ως τα σήμερα» στο περιοδικό Μυκονιάτικα Χρονικά, το 1933.
Το 1936 η Αξιώτη περνά στις τάξεις της Αριστεράς. Γίνεται μέλος του Κ.Κ.Ε. και σχετίζεται με πολλούς διανοούμενους, μεταξύ των οποίων ο Ν. Εγγονόπουλος, ο Γ. Θεοτοκάς, ο Ν. Καββαδίας, ο Γ. Σεφέρης.
Δυο χρόνια μετά, το 1938, εκδίδει το πρώτο της βιβλίο, «Δύσκολες νύχτες», που της χάρισε και το πρώτο βραβείο του Γυναικείου Συλλόγου Γραμμάτων και Τεχνών το 1939. Μάλιστα, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος έγραψε για το βιβλίο αυτό πως «ύστερα από 500 χρόνια οι «Δύσκολες νύχτες» θα παραμένουν ένα αξεπέραστο πρότυπο για την ελληνική λογοτεχνία»...
Το 1939, εκδίδει και το πρώτο ποιητικό της βιβλίο, «Σύμπτωση», που θα επαινεθεί από ομοϊδεάτες και μη. Η γλώσσα στα ποιήματά της είναι ιδιαίτερη, συχνά υπερρεαλιστική, και με πολλά στοιχεία ντοπιολαλιάς.
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η Μέλπω Αξιώτη εντάχθηκε στην Εθνική Αλληλεγγύη, που ίδρυσε το Ε.Α.Μ., και προσέφερε τις υπηρεσίες της στον παράνομο τύπο και σε διάφορες πολιτιστικές δραστηριότητες. Το 1947, για να αποφύγει τις συνέπειες της πολύπλευρης δράσης της, φεύγει για τη Γαλλία. Εκεί συνεχίζει τον πολιτικό της αγώνα και κερδίζει τη φιλία και την εκτίμηση των πιο διακεκριμένων διανοούμενων της Αριστεράς: Αραγκόν, Ελυάρ, Πάμπλο Νερούντα, Πάμπλο Πικάσο...
Το Σεπτέμβριο του 1950, ύστερα από αίτηση της Ελληνικής Κυβέρνησης, απελάσσεται από τη Γαλλία και οδηγείται στην Ανατολική Γερμανία. Από το Ανατολικό Βερολίνο εγκαταστάθηκε στη Βαρσοβία και μετά ξανά πίσω στο Βερολίνο, όπου δίδαξε Νέα Ελληνικά και Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Χούμπολτ. Πάντοτε πιστή στο αριστερό της όραμα, η Αξιώτη έζησε μεταξύ 1947-1964 στο Παρίσι, τη Δρέσδη, το πρώην Ανατολικό Βερολίνο, τη Βαρσοβία και τη Βουλγαρία.
Η Μέλπω Αξιώτη το 1910 στο πατρικό της στη Μύκονο
Όλο αυτό το διάστημα, γράφει και στέλνει τα κείμενά της πίσω στην Ελλάδα, στην Επιτροπή Διαφώτισης της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Δυστυχώς όμως, συναντά λογοκρισία -τα διηγήματα «Σύντροφοι, καλημέρα!» (1953) θα περάσουν από σαράντα κύματα μέχρι να εκδοθούν...
Το Δεκέμβριο του 1964 επανέρχεται με άδεια επίσκεψης στην Ελλάδα, όπου θα παραμείνει ως το θάνατό της, σε ηλικία 68 ετών, το Μάιο του 1973, σε οίκο ευγηρίας.
Η Μέλπω Αξιώτη έζησε μια ζωή γεμάτη εμπόδια. «Η εικόνα ενός μικρού, μοναχικού, φοβισμένου κοριτσιού μέσα σε ένα αρχοντικό, αφιλόξενο σπίτι παρέμενε ίσως το πιο επίμονο μοτίβο του έντονα αυτοβιογραφικού έργου της», διαβάζουμε στον Τόμο Γ' των Απάντων της (Χρονικά).
Η γραφή της είναι αιρετική, αυτοβιογραφική, αντισυμβατική και πιο πρωτοποριακή ίσως απ' ό,τι άντεχε η εποχή της. Η σουρεαλιστική εικονοποιία, οι εσωτερικοί μονόλογοι, η εναλλαγή των αφηγηματικών φωνών, η συνειρμική διαχείριση του χρόνου στην αφήγηση -στοιχεία που δίχασαν την κριτική της εποχής της- τοποθετούν τη λογοτεχνία της στο μοντερνιστικό άκρο της μεσοπολεμικής πεζογραφίας, κοντά στον Πεντζίκη, στον Μπεράτη, στον Σκαρίμπα. Εκτός από τα πεζογραφήματα και τα ποιήματά της, έγραψε επίσης μελέτες και έκανε πολλές μεταφράσεις.
Όλα τα βιβλία της Μέλπως Αξιώτη, «Δύσκολες Νύχτες», «Θέλετε να χορέψομε, Μαρία;», «Εικοστός Αιώνας», «Σύντροφοι, Καλημέρα!», «Το σπίτι μου», «Η Κάδμω» κ.ά. κυκλοφορούν από τον «Κέδρο».
Πηγές: enet.gr, biblionet.gr, tovima.gr, wikipedia.org, serrelib.gr
