Τι είναι;
Πρόκειται για σύνδρομο με συγκεκριμένες αντιδράσεις και χαρακτηριστικά και επηρεάζει τη λειτουργία ολόκληρου του οργανισμού.
Πως ξεκίνησε και γιατί;
Είναι μια συντονισμένη αντίδραση που ανέπτυξε ο άνθρωπος στην εξελικτική του πορεία, για να προστατεύεται από κινδύνους που απειλούσαν τη ζωή ή τη σωματική του ακεραιότητα (περιβάλλον, ζώα, κ.λπ). Μπροστά στην απειλή, είτε θα πάλευε είτε θα έτρεχε για να σωθεί.
Τι προκαλεί στο σώμα και γιατί;
Όλες οι αντιδράσεις είναι ακούσιες και ελέγχονται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα.
Ο οργανισμός απελευθερώνει καύσιμα μόνο με τη μορφή γλυκόζης ή σακχάρου και ο εγκέφαλος λειτουργεί σε υψηλές ταχύτητες για να μπορέσει πολύ γρήγορα να εκτιμήσει τα δεδομένα της κατάστασης και να αποφασίσει την αντίδρασή του.
Αποσύρει αίμα από όργανα και περιοχές που δεν αποτελούν υψηλές προτεραιότητες (όπως πέψη και απέκκριση) και στέλνει περισσότερο αίμα στους μύες, οι οποίοι συστέλλονται και είναι έτοιμοι για δράση.
Απελευθερώνει ορμόνες όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη.
Ο καρδιακός παλμός και η αρτηριακή πίεση αυξάνονται, οι κόρες διαστέλλονται. Τα αιμοφόρα αγγεία διαστέλλονται σε κάποιες περιοχές και σε κάποιες άλλες συστέλλονται. Η ταχύτητα αναπνοής αυξάνεται και οι πεπτικές και άλλες λειτουργίες επιβραδύνονται ή σταματούν εντελώς.
Με όλα αυτά προετοιμάζεται για ένα σύντομο ξέσπασμα εντατικής δραστηριότητας. Όταν περάσει ο κίνδυνος η αντίδραση αυτή του σώματος καταστέλλεται, και επανέρχεται στην φυσιολογική του κατάσταση.
Η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη είναι ισχυροί αναστολείς του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτό έχει αποδειχθεί από εργαστηριακά πειράματα και μελέτες. Σε μια από αυτές τις έρευνες οι Dr. Bruce Gary, Dr. Herbert Benson, Dr. Myrin Borysenko και Dr. Joan Borysenko, χορήγησαν σε εθελοντές μια πολύ μικρή δόση αδρεναλίνης – ποσότητα αντίστοιχη με αυτή που θα παρήγαγε ο οργανισμός αν κάποιος φώναζε «Μπάμ» δίπλα στο αυτί μας. Διαπίστωσαν άμεση μείωση των λεμφοκυττάρων (κύτταρα που ενισχύουν την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος).
Το γιατί καταστέλλεται το ανοσοποιητικό σύστημα, δεν το ξέρουμε με βεβαιότητα. Κάποιοι επιστήμονες που ερευνούν το σύνδρομο έχουν μια απάντηση ή οποία όμως δε μπορεί να επιβεβαιωθεί εργαστηριακά.
«Ανατρέχουν στην εξελικτική ιστορία και εντοπίζουν το πιο στρεσογόνο γεγονός στη ζωή ενός ζώου – τον κίνδυνο μιας μοιραίας επίθεσης από κάποιο ισχυρότερο ζώο. Σκέφτηκαν λοιπόν, ότι το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να αντιλαμβανόταν τον τραυματισμένο ιστό ως ξένα κύτταρα, γεγονός που οδηγούσε σε μια ανοσοποιητική καταστροφή – δηλαδή μια ανοσοποιητική αντίδραση ενάντια στον ίδιο τον οργανισμό. Έτσι εν αναμονή του τραύματος, το στρεσαρισμένο ανοσοποιητικό σύστημα, επιβραδύνει προσωρινά τους ρυθμούς του» (Dr. Joan Borysenko).
Κάπως έτσι εξηγείται και το γιατί φεύγει αίμα και από το δέρμα, ώστε σε περίπτωση τραυματισμού, να μην υπάρξει μεγάλη απώλεια αίματος.
Αυτά όμως αποτελούν μόνο θεωρητικές ερμηνείες, οι οποίες ούτε επιβεβαιώνονται ούτε και καταρρίπτονται με τους αυστηρά επιστημονικούς τρόπους και οφείλω να το αναφέρω.
Πως εξελίχθηκε και από τι προκαλείται σήμερα;
Ο οργανισμός μας διατηρεί μέχρι και σήμερα εγκατεστημένη μέσα στα επικοινωνιακά του συστήματα αυτή την αντίδραση, παρόλο που ο κίνδυνος μπορεί να λαμβάνει τη μορφή απλήρωτων λογαριασμών, οικογενειακής έντασης, επαγγελματικών προβλημάτων ή ακόμα και μιας απειλής που μπορεί να αποτελεί αποκλειστικά γέννημα της φαντασίας μας.
Φανταστικές ιστορίες που πλάθει το μυαλό και το σώμα μας τις βιώνει ως πραγματικές. Αυτές οι φανταστικές ιστορίες απελευθερώνουν τις ορμόνες που δίνουν εντολές στο σώμα για να αντιδράσει σαν να ήταν πραγματικές.
Το κακό είναι ότι συχνά δεν αντιλαμβανόμαστε τι συμβαίνει στο μυαλό μας, αλλά και αν ακόμα καταφέρουμε να συνειδητοποιήσουμε τις αρνητικές φαντασιώσεις, δεν καταφέρνουμε να τις ελέγξουμε.
Ο παλιός τρόπος αντίδρασης (πάλη η φυγή) δεν αποτελεί πλέον τον τρόπο που θα λύσει τα όποια προβλήματα αλλά ο οργανισμός εξακολουθεί να ενεργοποιεί τους ίδιους μηχανισμούς και λειτουργίες με αποτέλεσμα πληθώρα μυϊκών, σωματικών και ψυχικών διαταραχών
Τι προκαλεί;
Η αντίδραση μάχης η φυγής αφορούσε σε σύντομη δράση και άμεση εκτόνωση.
Στην σημερινή εποχή βρισκόμαστε σε συνεχή κατάσταση συναγερμού. Η ένταση είναι σχεδόν μόνιμη.
Η διαρκής παρουσία αδρεναλίνης αποστραγγίζει το σώμα από βασικά ιχνοστοιχεία και βιταμίνες όπως οι Β, C.
Η μακρόχρονη συγκέντρωση αδρεναλίνης μπορεί να προκαλέσει υψηλή πίεση, συγκέντρωση λιπαρών ουσιών στα τοιχώματα των αγγείων και φθορά στη λειτουργία του πεπτικού και απεκκριτικού συστήματος.
Το στρες έχει κατηγορηθεί για συμμετοχή σε καρδιαγγειακά προβλήματα, γαστρεντερικές διαταραχές, ανορεξία, ταχυπαλμίες, εφίδρωση, πονοκεφάλους. Μπορεί επίσης να συνδεθεί σε κάποιο βαθμό με μολυσματικές νόσους λόγω της σοβαρής επίπτωσης στη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Ακούω καθημερινά ανθρώπους να μου μιλάνε για «σφιγμένο στομάχι», για «μια γροθιά στο στομάχι», για δυσκοιλιότητα ή κολίτιδα, για αναπνευστικές δυσκολίες, για «βάρος στο στήθος», για ταχυπαλμίες…. και ενώ έχουν κάνει όσες διαγνωστικές εξετάσεις χρειάζονται, οι γιατροί δεν βρίσκουν κάποια παθολογική αιτία.
Η μόνιμη απάντηση είναι ότι φταίει το «στρες». Η μόνιμη συμβουλή είναι «μην έχεις άγχος».
Η μόνιμη ανταπόκριση στη συμβουλή είναι «ναι, καλά…»
Νομίζω ότι αν συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει στο σώμα μας και τι προκαλεί, τότε πιο εύκολα θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αυτό το σύνδρομο και τις επιπτώσεις του.
Βέβαια δεν είναι δυνατόν το στρες να είναι ο μοναδικός παράγοντας που προκαλεί ασθένεια. Πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν και 3 ακόμα παράγοντες. Το περιβάλλον, η κληρονομικότητα και η συμπεριφορά.
Πως μπορεί να αντιμετωπιστεί;
Θα επικεντρώσω στον 3ο παράγοντα της προηγούμενης παραγράφου. Την συμπεριφορά.
Περιλαμβάνει μια σειρά από πράγματα.
Το πώς φερόμαστε στο σώμα μας και το πώς εκπαιδεύουμε και χρησιμοποιούμε το μυαλό μας.
Ο άνθρωπος διαθέτει 2 τουλάχιστον πανίσχυρα όπλα. Τον ίδιο τον οργανισμό και τη νόηση.
Ο ανθρώπινος οργανισμός ανέπτυξε έναν μηχανισμό γνωστό ως «αντίδραση χαλάρωσης»
Το μυαλό μας από την άλλη, έχει τεράστιες δυνατότητες να ελέγξει πάρα πολλές από τις λειτουργίες μας, μεταξύ αυτών και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Ο συνδυασμός των δύο αυτών «όπλων» μπορεί να έχει καταπληκτικά αποτελέσματα.
Οι επιστήμονες που ασχολούνται και ερευνούν το σύνδρομο, έχουν καταλήξει σε «τεχνικές διαχείρισης του στρες», τις οποίες μπορεί ο καθένας να προσαρμόσει στην καθημερινότητα αλλά και στην ιδιοσυγκρασία του.
Το μόνο που απαιτείται είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτή η κατάσταση μόνιμης έντασης δεν είναι η φυσιολογική μας κατάσταση, και η επιθυμία μας να την αλλάξουμε.
Είναι σημαντικό να αποφασίσουμε ότι τίποτα δε μπορεί και δεν πρέπει να είναι πιο σημαντικό από την σωματική και ψυχική μας ισορροπία.
Είναι αναγκαίο να καταλάβουμε ότι την όποια ανισορροπία και ασθένεια θα την βιώσουμε εμείς και όχι τα πράγματα η οι άνθρωποι που μας προκαλούν την ένταση.
Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί τρόποι και μέθοδοι διαχείρισης του stress. Αναλυτικα, θα αναφερθούμε σε κάποιες απ’ αυτές σε επόμενα άρθρα.
Από: Σοφία Ραπτοπούλου
Πηγές:
Daniel Goleman, EMOTIONAL INTELLIGENCE
Joan Borysenko, MINDING THE BODY, MENDING THE MIND
Arthur Guyton MEDICAL PHYSIOLOGY
