Η υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών που βασίζεται στην αρχή ότι τα φύλα είναι διαφορετικά αλλά ίσα. Στηρίζεται στην αντίληψη ότι η συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι στις γυναίκες είναι άδικη και καταπιεστική. Επιχειρεί να αναλύσει τις αιτίες και τις διαστάσεις της καταπίεσης των γυναικών, να αφυπνίσει και να ενεργοποιήσει τις γυναίκες για να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους και να κερδίσουν την απελευθέρωσή τους.

Επειδή οι θεωρητικές προσεγγίσεις έχουν διαφορετικές αφετηρίες και οι προτεινόμενες λύσεις διαφέρουν πολύ μεταξύ τους, υπάρχουν πολλές τάσεις και ρεύματα στο κίνημα των γυναικών.

Τα πάντα - θρησκεία, νόμοι, έθιμα, οικονομικές συνθήκες, εργασία και καταμερισμός της εργασίας, ιστορία... - επηρεάζουν και διαμορφώνουν τη ζωή των γυναικών. Έτσι, τα πάντα γίνονται ζητήματα και των γυναικών. Για τα πάντα υπάρχει μια γυναικεία άποψη και οπτική, μια φεμινιστική ερμηνεία και δράση. Έτσι, εκτός από την υπεράσπιση απελευθέρωσης των γυναικών, ο φεμινισμός είναι και ένα κίνημα αναδιοργάνωσης όλης της κοινωνίας.


ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ


Αμαζονικός Φεμινισμός

Ο Αμαζονικός φεμινισμός ασχολείται με την εικόνα της γυναικείας ηρωίδας στην μυθοπλασία και στην πραγματικότητα, όπως εκφράζεται στην τέχνη και την λογοτεχνία, στη φυσική διάπλαση και τα χαρακτηριστικά των γυναικών αθλητριών, των πολεμικών καλλιτεχνών, και άλλων δυναμικά σχηματισμένων γυναικών, και σε προσανατολισμούς σχετιζόμενους με το φύλο και σεξουαλικούς.

Ενδιαφέρεται για την φυσική ισότητα και αντιτίθεται στους στερεοτυπικούς ρόλους των φύλων και στις διακρίσεις εναντίον των γυναικών που βασίζονται σε υποθέσεις πως οι γυναίκες πρέπει να είναι, να δείχνουν ή να συμπεριφέρονται ως παθητικές, αδύναμες και σωματικά αβοήθητες.

Απορρίπτει την ιδέα πως συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ή ενδιαφέροντα είναι έμφυτα αρσενικά (ή θηλυκά), και υποστηρίζει και εξερευνά μια εικόνα ηρωϊκής γυναικείας φύσης. Υποστηρίζει και εξυμνεί γυναίκες που επιτυγχάνουν και εκφράζουν διανοητική και φυσική δύναμη, για παράδειγμα γυναίκες αθλήτριες δύναμης, πολεμικές καλλιτέχνες, γυναίκες στρατιώτες/ή γυναίκες σε μάχη, πυροσβέστες, ξυλοκόπους, αστροναύτες, αρσιβαρίστριες, παλεστές, μποξέρ, κ.α.

Αμερόληπτος φεμινισμός



Ο Αμερόληπτος φεμινισμός είναι μια φράση που επινοήθηκε από την Christina Hoff Sommers στο βιβλίο της “Ποιός Έκλεψε τον Φεμινισμό” (Who Stole Feminism) (Simon & Schuster, 1994). Χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια ιδεολογία αστικής και νομικής ισότητας και να την διακρίνει από τον γυναικοκεντρισμό που αισθάνθηκε πως ήταν κυρίαρχος στο σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα, τον οποίο περιέγραψε ως φεμινισμό φύλου. Η Christina Hoff Sommers υποστηρίζει πως “Οι περισσότερες Αμερικανίδες γυναίκες προσυπογράφουν φιλοσοφικά το παλαιότερο “Πρώτου Κύματος” είδος φεμινισμού του οποίου βασικός στόχος είναι η αμεροληψία, ιδιαίτερα στην πολιτική και την εκπαίδευση” (Who Stole Feminism, σελ.22).

Αναρχοφεμινισμός

Στο αναρχικό κίνημα των αρχών του αιώνα δημιουργήθηκε ένα ισχυρό φεμινιστικό ρεύμα από την Έμμα Γκόλντμαν (1869-1940). Η Έμμα έφερε στην επιφάνεια και στήριξε θέματα στα οποία πολύ λίγη προσοχή είχαν δώσει οι σύντροφοί της. Όπως η ανατροφή των παιδιών και η αντισύλληψη. Οι σύντροφοί της δεν την στήριξαν στον αγώνα της εναντίον της εξουσίας των ανδρών και οι φεμινίστριες της εποχής της την αντιμετώπιζαν εχθρικά, εξαιτίας των θέσεών της για τη σπουδαιότητα που έχουν η ψυχολογική και η σεξουαλική ελευθερία των γυναικών.

Το αναρχικό και το φεμινιστικό κίνημα έχουν πολλά κοινά σημεία όπως η οριζόντια χωρίς αρχηγούς οργάνωση και η αντίθεση με τις σχέσεις εξουσίας και την ιεραρχία.

Στη δεκαετία του `70 δημιουργήθηκαν οι σύγχρονες ομάδες των αναρχοφεμινιστριών. Βραχύβιες αλλά και πολύ δραστήριες επηρέασαν σημαντικά με τα έντυπα και τη δράση τους το φεμινιστικό κίνημα.

Οι αναρχοφεμινίστριες, αντίθετες με κάθε είδους εξουσία, στοχεύουν σε μια αντικαπιταλιστική, αντιεξουσιαστική και αντισεξιστική κοινωνία. Θεωρούν ότι οι γυναίκες πρέπει να είναι ελεύθερες, να ελέγχουν οι ίδιες τη ζωή και το σώμα τους και ότι είναι απαραίτητη η συγκρότηση μικρών αυτόνομων γυναικείων ομάδων με καθημερινή παρέμβαση και επαναστατική δράση για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια εναλλακτική λύση στο σύγχρονο σύστημα εξουσίας και καταπίεσης.

Ατομιστικός φεμινισμός

Ο ατομιστικός φεμινισμός είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να καλύψει διάφορες μορφές ατομιστικών φεμινιστικών ιδεών. Αυτή η πλεύρά του φεμινισμού συνδέεται συχνά με μια μιναρχιστική ή ακόμη αναρχο-καπιταλιστική προοπτική.

Η βασική αρχή του ατομιστικού φεμινισμού είναι πως όλες οι ανθρώπινες υπάρξεις έχουν μια ηθική ή/και νομική αξίωση στους ανθρώπους τους και στις ιδιοκτησίες τους, όχι με κάποιας μορφής καταφατικής δράσης πολιτικές και προνόμια. Στα περισσότερα μέρη της Ευρώπης θεωρείται ως μεταμοντέρνος φεμινισμός εξαιτίας της πλουραλιστικής του αντίληψης για την γυναικεία φύση. Ενώ άλλες σχολές συχνά υπογραμμίζουν πως οι γυναίκες γενικά ζούν κάτω από παρόμοιες συνθήκες, οι ατομιστικοί φεμινιστές υπογραμμίζουν πως όλες οι γυναίκες είναι μοναδικές και έχουν μοναδικούς σκοπούς.

Ατομιστικός φεμινισμός εναντίον άλλων φεμινισμών

Ο ατομιστικός φεμινισμός αντιτίθεται σθεναρά στον φεμινισμό φύλου, τον κλάδο αυτό του φεμινισμού που υποστηρίζει πως υπάρχει ταξικός αγώνας μεταξύ των φύλων και καλεί συχνά για ριζοσπαστικά μέτρα που θα παρέμβουν στις σχέσεις των φύλων. Έτσι ο ατομιστικός φεμινισμός είναι ευδιάκριτος και από τα δεσπόζοντα και από τα ριζοσπαστικά φεμινιστικά κινήματα.

Λεσβιακός φεμινισμός

Ο λεσβιακός φεμινισμός εμφανίζεται στο τέλος της δεκαετίας του `70 - αρχές `80. Οι λεσβίες φεμινίστριες συγκρότησαν τις δικές τους ομάδες που θεωρητικά ήταν περισσότερο κοντά στο Ριζοσπαστικό Φεμινισμό.

Μερικές υποστήριξαν ότι καμία γυναίκα που έχει οποιαδήποτε συναισθηματική ή ερωτική σχέση με άνδρες δεν μπορεί να είναι αληθινή φεμινίστρια. Άλλες δεν στρέφονται απλά ενάντια στο θεσμό της ετεροφυλοφιλίας αλλά θεωρούν ότι η σεξουαλική σχέση ανάμεσα σε άνδρα και γυναίκα είναι καταναγκαστική, δείγμα καταπίεσης των γυναικών. Και άλλες πιστεύουν ότι όλες οι γυναίκες είναι ομοφυλόφιλες αλλά εμποδίζονται εξαιτίας του εξαναγκαστικού ετεροφυλοφιλικού προσανατολισμού.

Οι γυναίκες αναγνωρίζουν τη συμβολή των λεσβιακών αναλύσεων και θέσεων στην αποκάλυψη της γυναικείας ταυτότητας είτε ετεροφυλόφιλης είτε ομοφυλόφιλης. Εκτενής είναι και η σχετική βιβλιογραφία που περιέχει μελέτες, λογοτεχνία, ποιήματα, έντυπα κι εφημερίδες.


Μαρξιστικός Φεμινισμός

Οι αναλύσεις των Μαρξιστριών Φεμινιστριών για το γυναικείο ζήτημα στηρίζονται στη θεωρία του Engels για τη σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στο γάμο - ως πρωταρχικού θεσμού της καταπίεσης των γυναικών - και στην ατομική ιδιοκτησία που είναι συνδεδεμένη αδιάρρηκτα με τον καπιταλισμό και την ταξική κοινωνία. Υποστηρίζουν ότι οι γυναίκες θα επιτύχουν την απελευθέρωσή τους μέσα από τους κοινούς αγώνες τους με τους άνδρες της εργατικής τάξης για την αλλαγή του οικονομικού συστήματος. Εχθρός των γυναικών, λένε, δεν είναι οι άνδρες αλλά ο Καπιταλισμός - κοινός εχθρός των γυναικών και των εργατών.

Θεωρούν ότι οι άλλες αναλύσεις εξυπηρετούν την άρχουσα τάξη, ότι αποσιωπούν τις ταξικές αντιθέσεις και ότι οι άλλες Φεμινίστριες αποπροσανατολίζουν με τη δράση τους τον αγώνα καθυστερώντας έτσι την επανάσταση.

Οικοφεμινισμός

Αυτός ο κλάδος του φεμινισμού είναι πολύ περισσότερο πνευματικός παρά πολιτικός ή θεωρητικός άσχετα αν είναι ή δεν είναι απορροφημένος από τη λατρεία της Θεάς και τη φυτοφαγία. Ως κοινωνικό κίνημα βασίζεται σε φεμινιστικές αρχές και υποστηρίζει ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στα οικολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σημερινός κόσμος και στην καταπίεση των δικαιωμάτων των γυναικών. Επιπλέον, μία "επιστροφή" σε μητριαρχικές μορφές κοινωνικής οργάνωσης θα μπορούσε να δόσει λύση στα προβλήματα του οικοσυστήματος. Το βασικό του αξίωμα είναι ότι μια πατριαρχική κοινωνία θα εκμεταλλευθεί τους πόρους της χωρίς να αναλογιστεί τις μακροπρόθεσμες συνέπειες ως άμεσο αποτέλεσμα των συμπεριφορών που καλλιεργούνται σε μια πατριαρχική / ιεραρχική κοινωνία. Παράλληλα, απεικονίζεται συχνά με τον ίδιο τρόπο η κοινωνική μεταχείριση του περιβάλλοντος, των ζώων και των πόρων με τη μεταχείριση των γυναικών. Στις αντιδράσεις της πατριαρχικής κουλτούρας, οι οικο-φεμινίστριες νιώθουν επίσης την απογύμνωση και την καταστροφή της Γης. Και το αντίστροφο.
Αυτός ο κλάδος αποτελεί στην πραγματικότητα κοινωνικά συνειδητοποιημένη οικολογία με μια μικρή γνώση παρατήρησης ριζοσπαστικού και πολιτισμικού φεμινισμού ότι η εκμετάλλευση των γυναικών και η εκμετάλλευση της γης έχουν μερικούς εκπληκτικούς παραλληλισμούς. Η βάση του οικο-φεμινισμού δείχνει να είναι μια ποικιλία του σοσιαλισμού. Το κίνημα των Πρασίνων στην Ευρώπη έχει κάνει καλή δουλειά στη δόμηση (αν όχι στην εφαρμογή) ενός οικολογικά ευαισθητοποιημένου φεμινισμού και ενώ κανονικά δεν συμπεριλαμβάνεται στον οικο-φεμινισμό, τώρα πια αποτελεί βασική του συνιστώσα.

Πνευματικός Φεμινισμός

Ο Πνευματικός φεμινισμός είναι κλάδος του φεμινισμού που εστιάζεται στα ακόλουθα ζητήματα:

Η φεμινιστική θεολογία είναι ένα κίνημα που αναθεωρεί τις παραδόσεις, τις πρακτικές, τις γραφές και τις θεολογίες των θρησκειών βάσει μιας φεμινιστικής σκοπιάς. Κάποιοι από τους στόχους της φεμινιστικής θεολογίας περιλαμβάνουν την αύξηση των γυναικών στον κλήρο και στις θρησκευτικές ηγεσίες, τον επαναπροσδιορισμό της ανδροκρατικής απεικόνισης και του λόγου για τον Θεό, ορίζοντας τον χώρο των γυναικών σε σχέση με την καριέρα και την μητρότητα και μελετώντας την απεικόνιση των γυναικών στα ιερά θρησκευτικά κείμενα.

Παρακλάδια του φεμινισμού αυτού είναι ο Χριστιανικός Φεμινισμός, ο Ισλαμικός Φεμινισμός, ο Ιουδαϊκός Φεμινισμός και ο Νεοπαγανισμός.

Ριζοσπαστικός Φεμινισμός

Ο Ριζοσπαστικός Φεμινισμός γεννήθηκε στην Αμερική στο τέλος της δεκαετίας του `60 σαν ένα εντελώς νέο ρεύμα όχι μόνο γιατί είναι η πρώτη φορά που οι εμπειρίες των γυναικών προσεγγίζονται με πολιτικούς όρους αλλά και γιατί για πρώτη φορά θέτονται σε αμφισβήτηση θέματα που άλλες φεμινιστικές προσεγγίσεις δεν είχαν αγγίξει καν, και επαναπροσδιορίζει αυτό που λέγεται πολιτική. Ξεκινάει από τη θέση ότι οι διακρίσεις κατά του κοινωνικού φύλου των γυναικών - κάτι που εθεωρείτο γενικώς ως "φυσική" κατάσταση - επηρεάζουν κάθε πλευρά της ζωής. Αντί να εξετάζει το δημόσιο τομέα - τους πολιτικούς παραδοσιακούς θεσμούς - για να βρει την απάντηση στο γιατί οι γυναίκες καταπιέζονται σε παγκόσμια κλίμακα, θέτει κατευθείαν το αξίωμα ότι "το προσωπικό είναι πολιτικό" και εξετάζει με ποιο τρόπο ελέγχεται η ανθρώπινη αναπαραγωγή από θεσμούς όπως ο γάμος, η αναγκαστική ετεροφυλοφιλία και η μητρότητα. Οι απλές μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο τομέα δεν μπορούν ν' αγγίξουν καν την βαθύτερη ουσία της καταπίεσης.

Οι Ριζοσπάστριες Φεμινίστριες είναι γυναίκες που προέρχονται κατευθείαν από το Κίνημα για την Απελευθέρωση των Γυναικών χωρίς να έχουν καμία σύνδεση με άλλα πολιτικο-φιλοσοφικά συστήματα και θέλουν να φτιάξουν ένα εντελώς νέο κοινωνικό σύστημα. Γι' αυτό το λόγο συγκροτούνται σε μικρές χωρίς ηγεσία ομάδες - μέλη ενός κινήματος αλλιώτικου, οργανωμένου οριζόντια, χωρίς προσυμφωνημένη μονομερή φιλοσοφία, ούτε ένα κεντρικά σχεδιασμένο πλάνο, ούτε καν συμφωνούν στο πως θα καθορίσουν τους στόχους τους.

Όλες πιστεύουν ότι το κίνημα πρέπει να συγκροτείται αυτόνομα και μόνο από γυναίκες. Βάλλουν κατά της πατριαρχίας και των ανδροκεντρικών και ανδροκρατούμενων θεσμών και επικρίνουν τους άνδρες επειδή όλοι τους επωφελούνται από την καταπίεση των γυναικών. Έτσι όλες συμφωνούν ότι είναι αναγκαίος ένας κάποιος διαχωρισμός, μια χωριστική συγκρότηση. Μερικές σαν ένα προσωρινό στάδιο, άλλες ως το πρώτο βήμα προς μία κοινωνία γυναικών. Οι Ριζοσπάστριες Φεμινίστριες δημιουργούν φεμινιστικές εναλλακτικές δραστηριότητες: από χωριστές κοινότητες γυναικών και επιχειρήσεις - όπως καφενεία, βιβλιοπωλεία και δισκογραφικές εταιρείες - ως νέα θρησκευτικά σχήματα και υπηρεσίες υγιεινής με στόχο την ανάδειξη ενός γυναικείου πολιτισμού. Όλα αυτά συνιστούν ένα επαναστατικό τρόπο ζωής όχι μόνο γιατί βοηθούν τις γυναίκες να αποκτούν και να διαχειρίζονται ανάγκες που δεν κάλυπτε η πατριαρχική κοινωνία αλλά και να οικοδομούν μια νέα φεμινιστική κοινωνία.

Η ανάγκη για μια γυναικοκεντρική ανάλυση προέκυψε από τη συνεχή αμφισβήτηση των δομών και των αξιών που έχουν κατασκευαστεί από τους άνδρες. Αναζητώντας μια διαφορετική από την πατριαρχία μορφή, οι ριζοσπάστριες φεμινίστριες θέλουν να ανακτήσουν τις αξίες που είχαν χαρακτηριστεί γυναικείες και είχαν υποτιμηθεί στις ανδροκρατούμενες κοινωνίες.

Από τις Ριζοσπάστριες προήλθαν οι Επαναστάτριες Φεμινίστριες.

Σεξουαλικά Φιλελεύθερος Φεμινισμός

Ο σεξουαλικά φιλελεύθερος φεμινισμός είναι ένα ρεύμα που διαμορφώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του `80 στην Αμερική. Αρχικά, δημιουργήθηκε ως μια απάντηση στις ενέργειες των φεμινιστριών που τάσσονταν κατά της πορνογραφίας προσπαθώντας να την θέσουν στο επίκεντρο μιας φεμινιστικής εξήγησης της γυναικείας καταπίεσης.
Αυτή η περίοδος (αρχές δεκαετίας `80) των έντονων αντιπαραθέσεων μεταξύ των σεξουαλικά φιλελεύθερων φεμινιστριών και των φεμινιστριών που τάσσονταν κατά της πορνογραφίας είναι γνωστή ως «Φεμινιστικός Σεξουαλικός Πόλεμος».
Άλλες, λιγότερο ακαδημαϊκές σεξουαλικά φιλελεύθερες φεμινίστριες δεν έρχονται σε αντιπαράθεση με άλλες φεμινίστριες αλλά κατευθείαν με οτιδήποτε εκείνες θεωρούν ως πατριαρχικό έλεγχο της σεξουαλικότητας.
Οι σεξουαλικά φιλελεύθερες φεμινίστριες επικεντρώνονται στην ιδέα ότι η σεξουαλική απελευθέρωση είναι βασική συνιστώσα της γυναικείας απελευθέρωσης. Γι’ αυτό κι εναντιώνονται στις όποιες νομικές ή κοινωνικές ενέργειες για τον έλεγχο των σεξουαλικών δραστηριοτήτων μεταξύ συναινούντων ενηλίκων, όταν αυτές οι ενέργειες προέρχονται από την κυβέρνηση, άλλες φεμινίστριες, αντίπαλους του φεμινισμού ή από κάθε άλλο θεσμό.
Οι σεξουαλικά φιλελεύθερες φεμινίστριες αγκαλιάζουν τις ομάδες των σεξουαλικών μειονοτήτων υποστηρίζοντας την αξία της σύναψης συμμαχιών με μέλη ομάδων – στόχων όσων είναι σεξουαλικά αρνητικοί και συνδέονται με το σεξουαλικά θετικό κίνημα.

 

Σοσιαλιστικός Φεμινισμός

Ο Σοσιαλιστικός Φεμινισμός γεννήθηκε στην Ευρώπη στα μέσα της δεκαετίας του `80.

Οι Σοσιαλίστριες Φεμινίστριες είναι γυναίκες που προέρχονται από το μαρξιστικό σοσιαλιστικό κίνημα, αλλά συνδυάζουν τη μαρξιστική θεωρία με τις ριζοσπαστικές φεμινιστικές απόψεις και επιδιώκουν ταυτόχρονα την ταξική και τη γυναικεία απελευθέρωση. Πιστεύουν, όπως και οι ριζοσπάστριες φεμινίστριες, ότι "το προσωπικό είναι πολιτικό" και αρνούνται το διαχωρισμό δημόσιου - ιδιωτικού. Προσπαθούν να διευρύνουν την έννοια του υλισμού με ό,τι συνεπάγεται για τις γυναίκες ο όρος "αναπαραγωγικές λειτουργίες των γυναικών": σεξουαλικότητα, γάμος, οικογένεια, που θεωρούν ότι είναι τα βασικά στοιχεία της καταπίεσής τους, να προκαλέσουν το κατεστημένο και να προετοιμάσουν το δρόμο προς μια μετα-επαναστατική, μη σεξιστική κοινωνία - αν και ξέρουν πολύ καλά ότι ο σεξισμός δεν σταματά μόνο με την ατομική επιλογή.

Όπως και οι Ριζοσπάστριες, θεωρούν ότι το κίνημα πρέπει να είναι αυτόνομο χωρίς κομματικές και άλλες δεσμεύσεις και να αποτελείται μόνο από γυναίκες.

Πέρα από τη σεξιστική καταπίεση των γυναικών αναγνωρίζουν και άλλες πηγές καταπίεσης: την εθνικότητα, το χρώμα, τη φυλή, την ηλικία, την κοινωνική τάξη, τη θρησκεία, την αναπηρία: το φύλο διαπερνά όλες αυτές τις κατηγορίες και οι γυναίκες καταπιέζονται διπλά. Και ως γυναίκες και ως άτομα που ανήκουν σε μια ορισμένη ομάδα.

Θεωρούν ότι κάθε θέμα είναι και γυναικείο, γι' αυτό δεν θέλουν ούτε μπορούν να χωρίσουν το γυναικείο ζήτημα από οποιοδήποτε άλλο πολιτικό θέμα. Και έτσι, ενώ πιστεύουν ότι οι γυναίκες πρέπει να οργανώνονται γύρω από τη δική τους καταπίεση, υποστηρίζουν ότι είναι απαραίτητες οι συμμαχίες με άλλες σοσιαλιστικές και αριστερές ομάδες.

Φεμινισμός φύλου

Ο φεμινισμός φύλου (Gender feminism) είναι μια φράση που επινοήθηκε από την Christina Hoff Sommers στο βιβλίο της “Ποιός Έκλεψε τον Φεμινισμό” (Who Stole Feminism) (Simon & Schuster, 1994) για να κριτικάρει την δεσπόζουσα τάση στο σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα, το οποίο αισθάνθηκε πως ήταν αδικαιολόγητα γυναικοκεντρικό. Αντιπαράβαλε τον όρο αυτό με τον “αμερόληπτο φεμινισμό”.

Φιλελεύθερος Φεμινισμός

Οι Φιλελεύθερες Φεμινίστριες δέχονται ότι η απελευθέρωση των γυναικών μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς να γίνουν βασικές αλλαγές στην οικονομική και πολιτική δομή της καπιταλιστικής δημοκρατίας. Υποστηρίζουν την αρχή "των ίσων δικαιωμάτων" και επιζητούν να επεκταθούν και στις γυναίκες οι αρχές του τρίπτυχου ελευθερία - ισότητα - δικαιοσύνη. Θεωρούν ότι οι γυναίκες κρίνονται πρώτα ως φύλο, και μετά ως άνθρωποι, αντίθετα από τους άνδρες που κρίνονται από τα έργα τους. Οι διακρίσεις εναντίον των γυναικών θα σταματήσουν με νομοθετικές βελτιώσεις και την εκπαίδευση. Δίνουν έμφαση στη σημασία των "θετικών διακρίσεων" και των δικτύων αλληλεγγύης. Επιδιώκουν συμμαχίες στα πλαίσια του συστήματος και την ενσωμάτωση των γυναικείων θεμάτων σ' όλους τους τομείς. Προσπαθούν να διαμορφώσουν την κοινή γνώμη παρουσιάζοντας περισσότερες και θετικότερες εικόνες γυναικών από τα Μ.Μ.Ε. και τα σχολικά βιβλία. Αποφεύγουν να αναφέρονται στις γυναίκες ως φύλο εκτός αν πρόκειται για θέματα που αφορούν τη μητρότητα. Ανταποκρίνονται στις άμεσες ανάγκες των γυναικών δημιουργώντας καταφύγια κακοποιημένων και βιασμένων γυναικών, παιδικούς σταθμούς κ.α. Δίνουν μεγάλη σημασία στην προσωπική εξέλιξη κι επιτυχία.

ΜΙΚΡΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

Ο φεμινισμός εμφανίστηκε αρχικά στην Ευρώπη κατά τον 18ο αιώνα, την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης.
Το 1789, η Φελισιτέ ντε Κεραλιό παρουσίασε ένα Τετράδιο παραπόνων των γυναικών και ακολούθησε η Ολέμπ ντε Γκουζ το 1791 με μια Διακήρυξη των δικαιωμάτων των γυναικών στην οποία υποστηριζόταν το αίτημα όλων των αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων και προβάλλονταν οι ιδεολογικοί λόγοι που βρίσκονταν στη βάση των διεκδικήσεων αυτών. Την περίοδο εκείνη εμφανίστηκαν στη Γαλλία πολλές γυναικείες λέσχες, οι οποίες αντιπροσώπευαν τις πρώτες τολμηρές εκδηλώσεις της φεμινιστικής ιδέας, που άρχιζε να επιβάλλεται ως κίνημα.
Στο μεταξύ, η φεμινιστική ιδέα άρχισε να κερδίζει έδαφος και στην Αγγλία: το 1792 η Μαίρη Ούλστονκραφτ έγραψε το βιβλίο «Διεκδίκηση των δικαιωμάτων των γυναικών». Οι ιδέες από τις οποίες εμπνεόταν η συγγραφέας υποστηρίχτηκαν ξανά και διαδόθηκαν, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα από τον Τζων Στούαρτ Μιλ.
Ο Τζων Στούαρτ Μιλ ήταν ο πρώτος Άγγλος βουλευτής που παρουσίασε στο Κοινοβούλιο (1866) ένα υπόμνημα μιας γυναικείας επιτροπής για την αναγνώριση του δικαιώματος της ψήφου στις γυναίκες. Από τότε η κατάκτηση του δικαιώματος της ψήφου άρχισε να θεωρείται ο πρώτος αντικειμενικός σκοπός, η αφετηρία για άλλες κατακτήσεις. Ιδρύθηκαν πολλοί φεμινιστικοί σύλλογοι στο Λονδίνο, στο Μάντσεστερ, στο Μπρίστολ, κ.α. Επικεφαλής της γυναικείας κίνησης ήταν η Λυδία Μπέκερ.
Το 1903 σχηματίστηκε μια πραγματική οργάνωση, η WSPU (Women’s Sosial and Political Union) με πρωτοβουλία της Έμελιν Πάνκχερστ. Η γυναικεία αυτή εταιρεία – της οποίας τα μέλη ονομάστηκαν «σουφραζέτες» - υιοθέτησε ένα νέο σύστημα στην ιστορία του διεθνούς φεμινισμού: την πάλη. Άρχισε με τη διατάραξη των συνεδριάσεων των βουλευτών και κατάληξε στον εμπρησμό δημόσιων κτιρίων, σιδηροδρόμων, ταχυδρομικών γραφείων. Οι σουφραζέτες έγιναν πολλές φορές στόχος γελοιοποιήσεων, αλλά και φυλακίστηκαν και δημιούργησαν πολλές σοβαρές δυσκολίες στις κρατικές αρχές. Μόνο μετά τον Α` Παγκόσμιο πόλεμο (1918) οι Αγγλίδες απόκτησαν δικαίωμα ψήφου. Χρειάστηκαν αγώνες 50 ετών και 2584 υπομνήματα. Στο μεταξύ είχαν ήδη κερδίσει δικαίωμα ψήφου οι γυναίκες κάποιων σκανδιναβικών χωρών και της Ρωσίας. Μετά τις Αγγλίδες, πέτυχαν το δικαίωμα της ψήφου και οι Αμερικανίδες (1920). Ακολουθούν και οι γυναίκες άλλων χωρών.
Στις Η.Π.Α. επίσης η πάλη για το δικαίωμα της ψήφου ήταν μακροχρόνια. Η γέννηση του φεμινιστικού κινήματος έγινε το 1848, όταν στην Νέα Υόρκη μια ομάδα γυναικών, με επικεφαλής τη Λουκριτία Μοτ και την Ελίζαμπεθ Κάντυ Στάντον, συγκάλεσαν το πρώτο συνέδριο στην ιστορία του φεμινιστικού κινήματος για να παρουσιάσουν μια Διακήρυξη Αισθημάτων (κατά το πρότυπο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας), αληθινό πρόγραμμα του μελλοντικού φεμινιστικού κινήματος, στην οποία, εκτός από το αίτημα της πολιτικής ψήφου, παρουσιάζονταν οι περιορισμοί που επιβάλλονταν στις γυναίκες στις σπουδές, στην εργασία, στο γάμο κλπ.
Το 1869 η Ελίζαμπεθ Κάντυ Στάντον και η Σούζαν Άντονυ ίδρυσαν την «Εθνική Οργάνωση για τη γυναικεία ψήφο» που είχε σκοπό να πετύχει τροποποίηση του Ομοσπονδιακού Συντάγματος ώστε να εξασφαλίζει τη γυναικεία ψήφο. Συγχρόνως μια άλλη φεμινιστική ομάδα ίδρυσε την «Αμερικανική Οργάνωση για τη γυναικεία ψήφο», που επιδίωκε την κατάκτηση του δικαιώματος της ψήφου με τις τροποποιήσεις των συνταγμάτων των διαφόρων Πολιτειών.
Τον Αύγουστο του 1854 η Φρειδερίκη Μπρέμερ δημοσίευσε στους «Τάιμς» μια έκκληση για διεθνή συνεργασία των γυναικών. Έτσι, προετοιμάστηκε το πρώτο Διεθνές Συνέδριο Γυναικών στην Ουάσιγκτον, το 1888. Η Εκτελεστική Επιτροπή του έθεσε τις βάσεις της παραπέρα πορείας του διεθνούς φεμινιστικού κινήματος.
Η 8 του Μάρτη 1857 είναι μέρα – ορόσημο για το παγκόσμιο φεμινιστικό κίνημα. Την ημέρα εκείνη οι εργάτριες ιματισμού της Νέας Υόρκης ξεσηκώθηκαν για πρώτη φορά σαν εργαζόμενες γυναίκες, έκαναν απεργία και διαδήλωσαν στους δρόμους διαμαρτυρόμενες για τους άθλιους όρους δουλειάς. Η αστυνομία τις χτύπησε.
Το 1910 η Γερμανίδα επαναστάτρια Κλάρα Τσέτκιν πρότεινε στο Σοσιαλιστικό Συνέδριο της Κοπεγχάγης να κηρυχθεί η 8 του Μάρτη σαν παγκόσμια αγωνιστική μέρα της γυναίκας. Κι από τότε γιορτάζεται σ’ όλο τον κόσμο.
Στην Ευρώπη η είσοδος συνεχώς περισσότερων γυναικών στη βιομηχανία παρουσίασε έντονα το πρόβλημα της γυναικείας χειραφέτησης στα εργατικά κόμματα. Ο Καρλ Μαρξ και κυρίως αργότερα ο Μπέμπελ υποστήριζε την ανάγκη της αναγνώρισης των αστικών πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών, αν και έκφρασε την πεποίθηση ότι μόνο με τη δημιουργία της σοσιαλιστικής κοινωνίας θα ήταν δυνατή η απόλυτη χειραφέτησή τους. Παρόμοια, οι Γερμανίδες φεμινίστριες θεωρούσαν ότι μόνο ο σοσιαλισμός θα εξασφάλιζε τελικά τη γυναικεία χειραφέτηση και αγωνίστηκαν ενεργητικά για την επικράτησή του.
Πέρα από το δυτικό κόσμο, εμφανίζεται ο φεμινισμός και στην Κίνα. Η Κίου Τζιν που έζησε στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, αναπτύσσει πλούσιο και πολύπλευρο έργο. Η τολμηρή Κινέζα απευθύνεται στις συμπατριώτισσές της δίνοντας εξαιρετική σημασία στην αλληλεγγύη μεταξύ των γυναικών σαν κινητήρια δύναμη της πάλης τους για τη χειραφέτηση. Χειραφέτηση που δεν πρόκειται ποτέ να τους την παραχωρήσουν οι άντρες, αν οι ίδιες δεν παλέψουν για να την επιβάλουν.
Από το 1900 ιδρύονται σ’ όλη την Κίνα σύλλογοι ενάντια στο δέσιμο των ποδιών, το έργο των οποίων προβάλλεται από τον προοδευτικό Τύπο που αφιερώνει όλο και περισσότερο χώρο στην ισότητα των φύλων. Την ίδια εποχή κάνει την πρώτη εμφάνισή του ο κινέζικος φεμινιστικός Τύπος και παράλληλα αναπτύσσεται μια στρατευμένη γυναικεία λογοτεχνία που βάζει σαν στόχο το ξύπνημα των συνειδήσεων.
Η Ελλάδα δεν έμεινε ανεπηρέαστη απ’ όλη αυτή την φεμινιστική κίνηση. Στις 8 του Μάρτη του 1887 κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της «Εφημερίδος των Κυριών» από την Καλλιρρόη Παρρέν που υπήρξε και η πρώτη Ελληνίδα δημοσιογράφος. Το 1911 η Παρρέν πρωτοστάτησε στην ίδρυση του «Λυκείου των Ελληνίδων», που είναι και η πρώτη συστηματική προσπάθεια στην Ελλάδα γυναικείας δράσης και χειραφέτησης.
Ο οργανωμένος αγώνας για την πολιτική χειραφέτηση της Ελληνίδας άρχισε το 1920 με την ίδρυση του «Συνδέσμου για τα δικαιώματα της γυναικός», με αποκλειστικό σκοπό ν’ αγωνιστεί για την πολιτική, κοινωνική και οικονομική εξύψωση της γυναίκας με τον άντρα. Ο Σύνδεσμος ήταν τμήμα της μεγάλης διεθνούς οργάνωσης υπέρ της γυναικείας ψήφου «International Woman Suffrage Alliance». Πρόεδρος του Συνδέσμου εξελέγη η Μαρία Νεγρεπόντη και Αντιπρόεδρος η Αύρα Θεοδωροπούλου. Κάθε Δευτέρα συγκεντρώνονταν και έκαναν ομιλίες και συζητήσεις, στις οποίες έπαιρναν μέρος όχι μόνο γυναίκες αλλά και άντρες φεμινιστές.
Το 1924 κυκλοφόρησε ο «Αγώνας της Γυναίκας». Μηνιαίο δελτίο του Συνδέσμου Ελληνίδων υπέρ των δικαιωμάτων της Γυναικός. Στην πρώτη σελίδα του πρώτου φύλλου γράφει: «ΖΗΤΟΥΜΕ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ, ΑΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΙΣΑ ΚΑΙ ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΝΔΡΑ». Πρόεδρος Διοικητικού Συμβουλίου: Αύρα Θεοδωροπούλου.
Το 1926 ιδρύεται η «Σοσιαλιστική Οργάνωση Γυναικών», τμήμα του «Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ελλάδος» και του «Διεθνούς Συμβουλίου Σοσιαλιστριών». Απευθύνεται κυρίως στις εργαζόμενες γυναίκες και εκδίδει το περιοδικό «Σοσιαλιστική Ζωή».
Το δεύτερο κύμα του Φεμινισμού εμφανίζεται σε Αμερική και Ευρώπη τη δεκαετία του `60 (στην Ελλάδα το 1975). Οι γυναίκες ονόμασαν το δικό τους κίνημα «Κίνημα για την Απελευθέρωση των Γυναικών». Οι φεμινίστριες συγκροτούνται σε μικρές αυτόνομες ομάδες χωρίς ιεραρχία, αδέσμευτες από κάθε κομματικό έλεγχο και από πολιτική ή άλλη οργάνωση. Είναι ομάδες αυτοσυνείδησης, δράσης και θεωρίας που εμφανίζονται σε χώρους δουλειάς, στα Πανεπιστήμια, σε γειτονιές, σε πόλεις, σε σχολές. Ενώνονται με βάση ένα θέμα κοινού ενδιαφέροντος και διαλύουν την ομάδα όταν οι μεταξύ τους διαφωνίες είναι αγεφύρωτες – κι αυτό εξηγεί γιατί τόσες πολλές ομάδες ήταν τόσο βραχύβιες. Οι αναλύσεις τους βασίζονται στις εμπειρίες και τη γνώση και συνδέουν το ιδιωτικό με το δημόσιο. Οι γυναίκες και οι άντρες έχουν ένα προκαθορισμένο κοινωνικό ρόλο. Το κοινωνικό φύλο (gender) κατασκευάζεται από και με τις ιδιότητες που έχει το βιολογικό φύλο (sex): θηλυκό ή αρσενικό, οι οποίες και προσδιορίζουν τη θέση τους στην κοινωνία. Και αυτό είναι ακριβώς που προσπαθούν να ανατρέψουν οι φεμινίστριες. Έτσι, η καταπίεση των γυναικών μπορεί να ερμηνευθεί, ερευνηθεί, κατανοηθεί και αλλάξει μόνο μέσα από το αυτόνομο κίνημα των γυναικών.
Στην εποχή μας, το φεμινιστικό κίνημα έχει περάσει πλέον σε μια άλλη φάση. Βρισκόμαστε στην περίοδο των δικτύων, του Ίντερνετ και του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος. Το φεμινιστικό κίνημα αφού απομαζικοποιήθηκε, κυρίως στη δεκαετία του `90, προσπάθησε και συγκρότησε τις εναπομείνασες δυνάμεις του σε ευρύτερα δίκτυα, στις ακαδημαϊκές σπουδές και ως κομμάτι του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος. Ταυτόχρονα αναπτύχθηκαν φεμινιστικές κινήσεις και στις άλλες ηπείρους του πλανήτη μας πέρα από την Ευρώπη και την Αμερική.
Είναι αυτό το τρίτο κύμα του φεμινισμού; Πού θα οδηγήσει αυτή η νέα εποχή; Καμία δεν ξέρει και καμία δεν μπορεί να προκαθορίσει το μέλλον. Ο χρόνος θα δείξει και οι ιστορικοί του μέλλοντος θα αποτιμήσουν…


(Τα στοιχεία έχουν παρθεί από την Ατζέντα Γυναικών 1997 της Ελένης Παμπούκη, από το βιβλίο της Κούλας Ξηραδάκη: Το Φεμινιστικό Κίνημα στην Ελλάδα, από την εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή και από την Βικιπαίδεια).

Αναρχισμός.

Πολιτική αντίληψη, που πρεσβεύει την ανάγκη προστασίας του ατόμου από οποιαδήποτε μορφή θεσμού ή εξουσίας, ικανής να περιορίσει την ελευθερία του. Υποστηρίζει την κατάργηση του κράτους και την απαλοιφή των νόμων ως πηγών καταδυνάστευσης του ανθρώπου. Θεμελιώθηκε από τον Μ. Στίρνερ και τον Π. Τζ. Προυντόν. Κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ο Μ. Μπακούνιν εισήγαγε στον αναρχισμό την κολλεκτιβοποίηση και την ανάγκη επαναστατικής δράσης, αντιτάχθηκε στα μαρξιστικά ρεύματα μέσα στο εργατικό κίνημα αλλά τελικά έχασε την ιδεολογική μάχη με τον μαρξισμό. Στις αρχές του 20ου αιώνα δημιουργήθηκαν ισχυρά αναρχοσυνδικαλιστικά ρεύματα στις ΗΠΑ, τη Γαλλία και την Ισπανία (ήταν ιδιαίτερη η παρουσία του αναρχικού μπλοκ κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου 1936-1939). Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο εξαφανίστηκε ως πολιτικό κίνημα, αν και παρέμεινε ως σημείο αναφοράς για τους ακροαριστερούς.

 

Δημοκρατία.

Μορφή διακυβέρνησης που βασίζεται στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας [ετυμολογία: σύνθετη λέξη (δήμος+κράτος) που σημαίνει "κρατεί" ο λαός, κυριαρχεί ο λαός]. Διακρίνεται σε άμεση δημοκρατία (π.χ. το σύστημα που εφαρμόζεται στα ελβετικά καντόνια) και σε έμμεση ή κοινοβουλευτική δημοκρατία. Οι πρώτες μορφές οργανωμένης δημοκρατίας εμφανίζονται στις ελληνικές αποικίες της Μ. Ασίας τον 7ο αι. π.Χ και επεκτείνονται ( 6ο αι.) και στην Ελλάδα. Στην Εκκλησία του δήμου κάθε πολίτης είχε το δικαίωμα να εκθέσει τις απόψεις του και να συμμετέχει στην ψηφοφορία. Μέσα από την Κομμούνα του Μεσαίωνα έχουμε για πρώτη φορά τη σύγχρονη έννοια της αυτοδιοίκησης των πολιτών. Τον 14ο αι. η έννοια της λαίκής κυριαρχίας χρησιμοποιήθηκε για να ενισχυθεί η εξουσία των μοναρχιών των νεότευκτων τότε εθνικών κρατών ενάντια στη μεσαιωνική πυραμίδα εξουσίας, στην κορυφή της οποίας βρισκόταν ο Πάπας και ο αυτοκράτορας. Κατά την περίοδο αυτή, δηλαδή, η λαϊκή κυριαρχία έρχεται να απεξαρτήσει τις εθνότητες από τις μορφές υπερεθνικής εξουσίας, όχι όμως και να μεταβάλλει τις εσωτερικές δομές εξουσίας των εθνικών κρατών, οι οποίες χαρακτηρίζονταν από την απολυταρχία και τον δεσποτισμό. Στην Αναγέννηση η θεωρία που ταύτιζε το φυικό δίκαιο με τη λογική επηρέασε και τη δημοκρατική σκέψη, θέτοντας τη λογική ως θεμέλιο της κοινωνικής ζωής. Η αγγλική συνταγματική εμπειρία καθώς επίσης η γαλλική και αμερικανική επανάσταση σηματοδότησαν τη μετάβαση από την άμεση δημοκρατία στην δημοκρατία δ' αντιπροσώπων προετοιμάζοντας το έδαφος για τα φιλελεύθερα πολιτικά συστήματα του 19ου αι.

 

Καπιταλισμός.

Ο καπιταλισμός είναι ένα οικονομικό σύστημα που βασίζεται στην ιδιωτική κυριότητα των χρήσιμων μέσων για την παραγωγή. Ο καπιταλισμός προβλέπει το διαχωρισμό μεταξύ μιας τάξης καπιταλιστών και μιας τάξης εργατών. Οι καπιταλιστές είναι εκείνοι που κατέχουν το κεφάλαιο, δηλαδή το χρήμα που τους επιτρέπει να διευθύνουν μια παραγωγική δραστηριότητα. Σήμερα ονομάζονται επιχειρηματίες.

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΜερικοί υποστηρίζουν ότι ο καπιταλισμός γεννήθηκε όταν χρησιμοποιήθηκε το νόμισμα ως μέσο ανταλλαγής στην αρχαιότητα. Άλλοι υποστηρίζουν ότι γεννήθηκε τον 12ο αιώνα, όταν η οικονομική δύναμη πέρασε από τους ευγενείς φεουδάρχες στους εμπόρους των πόλεων, δηλαδή όταν πέρασε από τη φεουδαρχική στην αστική οικονομία. Οι έμποροι είχαν το ρόλο πραγματικών τραπεζιτών επενδύοντας χρήματα και σε άλλες πόλεις και επηρεάζοντας τη χειρωνακτική και βιοτεχνική παραγωγή. Έτσι γεννήθηκε η αστική τάξη και η οικονομική δραστηριότητα. Σύμφωνα με τον Καρλ Μαρξ, που ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε με τη μελέτη της καπιταλιστικής οικονομίας στο έργο του Το κεφάλαιο, στο τέλος του Μεσαίωνα, με τη δημιουργία της αστικής οικονομίας και με τη βελτίωση των μέσων της γεωργικής παραγωγής που οδήγησαν στη γέννηση της καινούργιας τάξης των ιδιοκτητών γης (ή γαιοκτημόνων), οι μικροί καλλιεργητές αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη γη και να καταφύγουν στις πόλεις για να βρουν εργασία. Γεννήθηκε έτσι η ‘πρώτη τάξη των προλεταρίων’, που δεν είχε τίποτα στην κατοχή της.