Annie Leibovitz & Susan Sontag: Ένας έρωτας μεγάλος;

Annie Leibovitz


H Annie Leibovitz είναι μια Αμερικανίδα φωτογράφος πορτραίτων που γεννήθηκε το 1949 σε μια Εβραϊκή οικογένεια. Αυτό που χαρακτηρίζει τη δουλειά της είναι η κοντινότητα και η συνεργασία μεταξύ φωτογράφου και φωτογραφιζόμενου. Ασχολήθηκε γενικά με την τέχνη, σε διάφορες μορφές της, αλλά έμεινε στη φωτογραφία για την οποία δεν έκανε ποτέ επίσημη εκπαίδευση. Δούλεψε στο μουσικό περιοδικό Rolling Stone από το 1970-1983 και βοήθησε πολύ στη διαμόρφωση αυτού του ιδιαίτερου και άμεσου στυλ του. Για το Rolling Stone ήταν και η διάσημη φωτογραφία του γυμνού John Lennon να κουλουριάζεται δίπλα δίπλα στη Yoko Ono. Σύμφωνα με τον Lennon κατάφερε να "πιάσει" ακριβώς τη σχέση τους. 5 ώρες μετά δολοφονήθηκε. Μετά το Rolling Stone, ήρθε το περιοδικό Vanity Fair, για το οποίο η Annie Leibovitz τράβηξε τη διάσημη φωτογραφία με τη γυμνή έγκυο Demi Moore. Αλλά μετά από μια μακρά δημιουργική πορεία και ατελείωτα εξώφυλλα, το 2007 έφτασε να φωτογραφίσει μέχρι και τη βασίλισα Ελισσάβετ της Αγγλίας.


Το 1989 η Annie Leibovitz κλήθηκε να φωτογραφίσει τη συγγραφεά και δοκιμιογράφο Susan Sontag. Έτσι γνωρίστηκαν κι έμειναν μαζί για περίπου μια 15ετία μέχρι το θάνατο της Sontag το 2004. Δεν έζησαν ποτέ στο ίδιο σπίτι, αλλά έζησαν σε σπίτια αντικρυστά...Όλα αυτά τα χρόνια, καμία από τις δύο δεν είχε ανακοινώσει δημόσια ποια ήταν η φύση της σχέσης τους, ήταν το φανερό μυστικό τους. Μόνο το 2006, η Leibovitz παραδέχθηκε στο αυτοβιογραφικό της βιβλίο φωτογραφιών (το οποίο είχε πολλές φωτογραφίες της Sontag) ότι η ιστορία της με τη Susan ήταν μια ιστορία καθαρά ερωτική, με έντονα πνευματικά στοιχεία, με τη Sontag νά'χει πιο πολύ το ρόλο του μέντορα απέναντι στη νεότερή της Leibovitz. Όπως τελικά είπε: "Πείτε μας 'ερωμένες'. Ξέρετε, το 'ερωμένες' ακούγεται ρομαντικό".

Susan Sontag


Η Susan Sontag ήταν μια Αμερικανίδα συγγραφέας, θεωρητικός, κινηματογραφίστρια, φιλόσοφος και ακτιβίστρια, αν θέλουμε να καλύψουμε όλα όσα με τα οποία ασχολήθηκε. Γεννήθηκε το 1933 σε μια Εβραϊκή οικογένεια και τελείωσε το λύκειο στα 15 της. Σπούδασε και δούλεψε στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου θέματα φιλοσοφίας, λογοτεχνίας και θεολογίας. Μόλις στα 17 της παντρεύτηκε τον Philip Rieff με τον οποίο έμεινε για 8 χρόνια κι απέκτησε ένα γιο. Αν και η ίδια θεωρούσε τον εαυτό της περισσότερο λογοτεχνική συγγραφέα, έγινε ουσιαστικά γνωστή για τα δοκίμιά της. Κυρίως για το "Notes on 'Camp'" το 1964 που για πρώτη φορά έγινε αναφορά στην ιδέα του "τόσο κακό που είναι καλό" μιλώντας για την εμπορική κουλτούρα. Και για το "On Photography" το 1977 που έδωσε μια τελείως διαφορετική οπτική για τη λειτουργικότητα της φωτογραφίας στο μοντέρνο κόσμο, ειδικά για τις φωτογραφίες που παίρνουμε όταν ταξιδεύουμε, που λειτουργούν σαν αποδείξεις για τα όσα ζήσαμε. Για τη Sontag η φωτογραφική μηχανή είναι σαν τον φαλλό, σαν τα όπλα και τα αυτοκίνητα, "φαντασιακές μηχανές των οποίων η χρήση είναι εθιστική".


Η Sontag όμως δεν ήταν από όλους αγαπητή. Όταν το 1967 έγραψε ότι "Ο Mozart, ο Pascal, η άλγεβρα, o Shakespeare, η κοινοβουλετική διακυβέρνηση, οι μπαρόκ εκκλησίες, ο Newton, η γυναικεία απελευθέρωση, o Kant, τα μπαλέτα Balanchine κ.ά. δεν εξιλεώνουν τα όσα ο πολιτισμός μας έχει κάνει στον κόσμο. Η λευκή φυλή είναι ο καρκίνος της ανθρώπινης ιστορίας." Αργότερα, πρόσφερε μια ειρωνική απολογία για τα όσα είπε λέγοντας ότι δεν ήταν σωστό για τα θύματα του καρκίνου να λέει κάτι τέτοιο.

Επίσης κατηγορήθηκε για τη στάση της σε φεμινιστικά ζητήματα, για το ότι δεν έκανε αρκετά για αυτά, για το ότι ήταν ηθικολόγος, για την υπεροψία της, για κάποιες ακτιβιστικές τις δράσεις και άλλα. Αλλά και για τη δήλωσή της μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 όπου σε γενικές γραμμές είπε ότι δεν ήταν μια δειλή επίθεση έναντι του ελεύθερου κόσμου, αλλά μια επίθεση-εκδίκηση έναντι της Αμερικάνικης υπερδύναμης κι ό,τι συνεπάγεται αυτό, τους βομβαριδσμούς στο Ιράκ κλπ.

 Όσο για τη σεξουαλικότητά της, της ήταν ξεκάθαρη η αμφιφυλοφιλία της από την ηλικία των 15 και στα 16 είχε την πρώτη της ερωτική επαφή με γυναίκα, όπως λέει στα ημερολόγιά της. Και μπορεί ποτέ  να μη μίλησε για αυτό, να μην πήρε πολιτική θέση, αλλά το 2000 σε μια συνέντευξή της το είπε ξεκάθαρα, ότι στη ζωή της ερωτεύτηκε 5 γυναίκες και 4 άντρες. Σε μια συνέντευξή της στο gay περιοδικό Out επίσης είπε ότι στην εποχή που μεγάλωσε τα φανερά μυστικά ήταν κάτι συνηθισμένο και κάτι με το οποίο η ίδια είναι εντάξει. Είπε επίσης ότι ξέρει γιατί δε μίλησε ποτέ ιδιαίτερα για τη σεξουαλικότητά της, αλλά αναρωτιέται αν τελικά επηρεάστηκε ασυνείδητα από ενοχή. "Ίσως και να μπορούσα νά'χα δώσει παρηγοριά σε κάποιους ανθρώπους αν το είχα αντιμετωπίσει διαφορετικά το θέμα της σεξουαλικότητάς μου, αλλά ποτέ δεν ήταν η βασική μου αποστολή το να κάνω τους άλλους να νιώθουν πιο άνετα, εκτός κι αν αυτό ήταν απαραίτητο. Προτιμώ να δίνω χαρά, ή να δημιουργώ αναταρχή."

 Η Sontag πέθανε στις 28 Δεκεμβρίου του 2004, στα 71 της, από λευχαιμία στη Νέα Υόρκη και θάφτηκε στο κοιμητήριο Montparnasse στο Παρίσι. Κι αυτό που έλεγε πάντα ήταν "Νά'στε σοβαροί! Νά'στε γεμάτοι πάθος! Ξυπνήστε!". Ακούστε την.

 Ένας έρωτας μεγάλος

 "Λέξεις όπως 'σύντροφος' δεν ήταν ποτέ στο λεξιλόγιό μας. Ήμασταν δύο άνθρωποι που βοήθησαν ο ένας τον άλλον στις ζωές μας. Η πιο κοντινή λέξη είναι ακόμα 'φίλη'." -Annie Leibovitz

Όταν η Leibovitz θέλησε να κάνει παιδιά η Sontag σχεδόν την αποπήρε γιατί δε τη θεωρούσε αρκετά σοβαρή και πρότεινε να το συζητήσουν αργότερα. Αλλά όταν τελικά στα 51 της πήρε μόνη της την απόφαση κι έκανε μια κόρη, η Sontag της στάθηκε πολύ και πραγματικά λάτρεψε το παιδί, ήταν πραγματικά περήφανη για αυτό. Μετά το θάνατο της Sontag, η Leibovitz έκανε άλλα δύο παιδιά χρησιμοποιώντας μια παρένθετη μητέρα.

 Όταν η Sontag πλέον ήταν στα τελευταία στάδια της αρρώστιάς της, η Leibovitz βρέθηκε μεταξύ του να είναι δίπλα της και του να είναι δίπλα στον πατέρα της που επίσης πέθαινε. Δυστυχώς, δεν ήταν εκεί όταν η Sontag έφυγε. Έφτασε λίγες ώρες πιο μετά. Από την περίοδο εκείνη του νοσοκομείου υπάρχουν πάρα πολλές φωτογραφίες, τις οποίες τελικά εξέδωσε και δέχθηκε σφοδρή κριτική. Αυτό που είπε η ίδια ήταν ότι ήθελε να δείξει την αρρώστια κι ήθελε να δείξει το κουράγιο της Susan όταν πολεμούσε την αρρώστια. H Susan δεν ήθελε να πεθάνει, ήθελε να γράψει κι άλλο, να κάνει κι άλλα. Και πιστεύει ότι η ίδια θα ήθελε αυτές οι φωτογραφίες να έρθουν στη δημοσιότητα, ως ενδείξεις ενός μεγάλου αγώνα.

Δεν υπάρχουν πάρα πολλές φωτογραφίες πριν από εκείνη την περίοδο κι ο λόγος που δίνει η Leibovitz είναι ότι "όσο καλύτερα ξέρεις κάποιον, τόσο δυσκολότερο είναι να τον φωτογραφίσεις, επειδή ξέρεις πως φαντάζονται τον εαυτό του, κι όταν τον αγαπάς, δε θέλεις να τον απογοητεύσεις."


Τα αντικρυστά σπίτια δεν υπάρχουν πια, ούτε το κοινό τους σπίτι στο Παρίσι. Έπρεπε να φύγει από εκεί. Να συνεχίσει. Να δουλέψει. Κρατώντας τη Susan κοντά της, με το δικό της τρόπο.

Kat Q


*Όλες οι φωτογραφίες του άρθρου στις οποίες απεικονίζεται η Susan Sontag είναι τραβηγμένες από την Annie Leibovitz. Και η μία φωτογραφία της Annie Leibovitz είναι τραβηγμένη από τη Susan Sontag.