Όλες αυτές τις ικανότητες τις "κουβαλάει" ο σκύλος στον γενετικό του χάρτη εδώ και χιλιάδες χρόνια. Αυτές είναι που τον κάνουν τόσο χρήσιμο για μας, ένα πολύτιμο "εργαλείο", έναν πιστό "φίλο". Ο σημαντικότερος όμως παράγοντας στην ¨πνευματική¨ ανάπτυξη και την εξυπνάδα ενός σκύλου είναι η εκπαίδευση, είναι οι γνώσεις και οι εμπειρίες που εμείς προσφέρουμε στον σκύλο μας Εάν θα έπρεπε για κάποιο λόγο, ν' απαριθμήσουμε και να διαχωρίσουμε σε κατηγορίες τις πνευματικές ικανότητες του σκύλου και τους τρόπους με τους οποίους ένας σκύλος "μαθαίνει", θα λέγαμε ότι ένας σκύλος μαθαίνει μέσω της παρατήρησης.
Από περιστατικά και γεγονότα της καθημερινής του ζωής που μοιάζουν ενδιαφέροντα, που τον ενθουσιάζουν, ή που τον εξιτάρουν. Ξέρει ότι με τον ήχο από το άνοιγμα μιας κονσέρβας ήρθε η ώρα για φαγητό. Ότι τα σπορ ρούχα του αφεντικού του σημαίνουν μεγάλες βόλτες ή εκδρομές. Ότι τ' αυτοκίνητο και το σφιχτό φίμωτρο προδικάζουν μια κτηνιατρική εξέταση. Αν δει βαλίτσες να ετοιμάζονται, ξέρει ότι ενδέχεται να μείνει μόνος του στο σπίτι πολλές ώρες, ή και μέρες. Ο κατοικίδιος σκύλος μεγαλώνει σ' ένα περιβάλλον όπου κανείς ...δεν μιλά την γλώσσα του. Η λεπτομερής παρατήρηση της καθημερινής ζωής μέσα στο σπίτι, είναι ο μόνος τρόπος για να "διαβάσει" τις διαθέσεις μας, να "μεταφράσει" τις κινήσεις και τις προθέσεις μας και να βγάλει κάποια συμπεράσματα. Βέβαια αυτά τα συμπεράσματα, όσο κι αν μας ξαφνιάζουν με την ακρίβεια τους, δεν είναι πάντοτε λογικά. Για παράδειγμα ο θλιμμένος από την εικόνα της βαλίτσας σκύλος σας, μεταμορφώνεται σε ένα "ελατήριο χαράς" όταν καταλάβει ότι θα έρθει κι αυτός στο ταξίδι !
Στον εγκέφαλο κάθε σκύλου υπάρχει ένας νοητός χάρτης από μέρη και τοποθεσίες που έχει επισκεφτεί. Με την ανεπτυγμένη ικανότητα της όσφρησης που διαθέτει, μπορεί ν' αποκτήσει πληροφορίες για την ποσότητα και την κατάσταση του σκυλίσιου πληθυσμού μιας περιοχής. Από ένστικτο, είναι σε θέση να προσανατολιστεί και να επιστρέψει κοντά στην αγέλη του, ακόμα κι αν έχει χαθεί ή απομακρυνθεί.
Ένας σκύλος μεγαλώνοντας, μαθαίνει τα όρια και τις φυσικές του ικανότητες με παιχνίδια και δοκιμές. Από το μικρό κουτάβι που μπουρδουκλώνεται μόνο του, μεταμορφώνεται σε έναν σκύλο που έχει τις δυνατότητες να πηδάει εμπόδια, να περνά από στενές διαδρομές, να ισορροπεί σε μικρές επιφάνειες. Αυτά τα χαρίσματα εκμεταλλεύονται ειδικοί για να εκπαιδεύσουν σκύλους για οδηγούς τυφλών. Ένας καλά εκπαιδευμένος σκύλος (εκτός από κλειδιά που σηκώνει, από διακόπτες που ανάβει, από πόρτες που ανοίγει) μπορεί να πάρει σημαντικές αποφάσεις για την ασφάλεια του τυφλού χειριστή του. Καταρχήν είναι σε θέση να μετακινηθεί ανάμεσα από εμπόδια που δεν χωράει μόνο ο ίδιος αλλά και ο ανήμπορος άνθρωπος που ακολουθεί. Ύστερα έχει εκπαιδευτεί να ακολουθεί τις διαβάσεις και να σταματάει στο κόκκινο φανάρι, ακόμα και αν λάβει διαφορετική εντολή. Και το σημαντικότερο. Ένας σκύλος για τυφλούς, από την στιγμή που φορά το εδικό λουρί της εξόδου, ξέρει και μπορεί να είναι ένας υπεύθυνος οδηγός, ακόμα κι αν στον δρόμο του προκληθεί για παιχνίδι ή ανταγωνισμό.
Η πνευματική ανάπτυξη είναι αλληλένδετη με την μνήμη και ο σκύλος χρησιμοποιεί δύο τρόπους για να καταχωρεί γεγονότα και γνώσεις. Θυμάται για ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα καταστάσεις και περιστατικά χωρίς ιδιαίτερη σημασία, ενώ καταγράφει στη μνήμη του, για πάντα, πληροφορίες που μπορεί ανα πάσα στιγμή ν' ανακαλέσει. Σ' αυτό το κομμάτι της μνήμης του σκύλου αποθηκεύονται (εκτός από τα περιστατικά που έχουν ιδιαίτερη σημασία για τον ίδιο τον σκύλο) όλες οι εντολές και οι συμπεριφορές που εμείς προσπαθούμε να του διδάξουμε. Ο σκύλος μαθαίνει ν' ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένες λέξεις ή χειρονομίες κι όταν ακούσει την φράση - κλειδί θυμάται και εκτελεί. Βέβαια η ανταπόκριση σ' αυτές τις προκαθορισμένες συμπεριφορές εξαρτάται από το την ποιότητα της εκπαίδευσης και διαφέρει από σκύλο σε σκύλο. Έχει ειπωθεί ότί ένας ενήλικος κι εκπαιδευμένος σκύλος, ανταποκρίνεται σε μια γκάμα 50 έως 100 λέξεων και χειρονομιών. Εάν βρείτε λίγο ελεύθερο χρόνο, καθίστε και κάντε μια λίστα με τις λέξεις και τις χειρονομίες τις οποίες καταλαβαίνει κι στις οποίες ανταποκρίνεται ο σκύλος σας. Δεν αποκλείεται να ξαφνιαστείτε με τoν αριθμό !
